Bàng hoàng, căng thẳng, thậm chí bỏ nhà ra đi, là những gì mà các em ở tuổi vị thành niên phải trải qua khi biết mình nhiễm HIV. Những bệnh nhân này còn quá trẻ để hứng chịu sự kỳ thị trong xã hội và các em cũng chưa đến tuổi được đưa ra yêu cầu sử dụng dịch vụ xét nghiệm và điều trị miễn phí tại cơ sở y tế. Đây cũng là khó khăn nổi lên trong công tác phòng chống HIV/AIDS hiện nay.

Nhiễm HIV qua đường tình dục khi mới 14 tuổi 7 tháng, đó là câu chuyện buồn của một bạn trẻ ở phường Phú Mỹ, thành phố Hồ Chí Minh cách đây hơn 1 năm. Quan hệ tình dục đồng giới nam, không sử dụng các biện pháp an toàn, bạn trẻ này nhiễm căn bệnh thế kỷ khi chưa hiểu biết đầy đủ về HIV. Chỉ khi bạn tình có kết quả xét nghiệm dương tính, thì bạn trẻ này mới nhờ các anh chị trong nhóm đồng đẳng thực hiện xét nghiệm nhanh. Nhận được kết quả dương tính, với độ chính xác khoảng 99%, đôi mắt to tròn đen nhánh bỗng hóa vô hồn, làn da trắng trẻo trở nên nhợt nhạt. Mọi thứ tối sầm trước mắt bệnh nhân trẻ này.

Cảm xúc của em khi nhận được kết quả dương tính với HIV là em rất là sợ và rất là lo lắng. Vì em nghĩ HIV sẽ không có thuốc chữa và em cảm nhận được là cái chết nó đến gần hơn với mình. Và em cũng cảm thấy rất là có lỗi với cha mẹ. Chỉ vì một phút mà tuổi trẻ tò mò, đi theo cảm xúc của mình mà mình lại trở nên một đứa con bệnh hoạn. Và cũng sợ tất cả mọi người sẽ xa lánh em vì căn bệnh thế kỷ này. Và em nghĩ là cuộc sống của em sẽ chấm hết vào lúc đó.”- Bạn trẻ nhiễm HIV tâm sự.

Trong khi bạn trẻ này muốn giữ kín tình trạng khó nói của mình, thì luật pháp hiện hành lại quy định, trẻ dưới 15 tuổi phải có cha mẹ hoặc người giám hộ có mặt ký vào phiếu đề nghị thì mới được xét nghiệm khẳng định tại cơ sở y tế. Tương tự như vậy, trẻ phải từ đủ 16 tuổi trở lên mới có quyền được tự mình đưa ra đề nghị điều trị HIV.

“Vấn đề khó khăn nhất lúc đó là em mới có 14 tuổi, 7 tháng và người ta không dám cho xét nghiệm phải vì phải có sự đồng ý, có chữ ký của người giám hộ. Em không thể nào mà em nói với cha mẹ em là em đang trong tình trạng nghi ngờ nhiễm HIV, phải làm xét nghiệm chuyên sâu để khẳng định chắc chắn. Và vấn đề điều trị nữa, muốn được vào cơ sở y tế công lập điều trị miễn phí thì em phải có chữ ký của cha mẹ hoặc là người giám hộ. Cho nên là lúc đó em bế tắc.”- Bạn trẻ nhiễm HIV cho biết thêm.

Trực tiếp tư vấn cho trường hợp này, Anh Đặng Văn Ngọc, cán bộ Trung tâm Y tế khu vực Phú Mỹ, thành phố Hồ Chí Minh cho biết: Hiện nay, trẻ em phát triển nhanh hơn về thể chất và tâm sinh lý. Nhiều em dậy thì sớm, dưới 15 tuổi đã có quan hệ tình dục.

“Trong quá trình tư vấn, chúng tôi thường vận động bệnh nhân dưới 15 tuổi bộc lộ tình trạng nhiễm HIV của mình cho cha mẹ hoặc người giám hộ biết. Tuy nhiên, đa số các em đều sống trong gia đình không quan tâm, lo lắng cho con cái, nên các bạn này khó bộc lộ vấn đề của mình.”- Anh Đặng Văn Ngọc chia sẻ.

Một bạn trẻ khác ở phường Rạch Giá, tỉnh An Giang cũng trong tình trạng tương tự. Trực tiếp giúp đỡ trường hợp này, anh Nguyễn Trọng Phúc, Phó trưởng nhóm đồng đẳng The Sun cho hay: Khi biết rằng muốn được xét nghiệm khẳng định tại bệnh viện, phải có cha mẹ hoặc người giám hộ đi cùng ký giấy, bạn trẻ này đã chọn cách im lặng, bỏ nhà ra đi.              

“Chúng tôi gặp khó khăn khi gặp các bạn trẻ chưa đủ tuổi để đi xét nghiệm một mình. Khi chúng tôi tư vấn, vận động các em thuyết phục gia đình đưa đến bệnh viện xét nghiệm khẳng định để được điều trị thì các em đều trả lời là không thể làm được điều này. Bởi vì gia đình khó có thể chấp nhận con em mình nhiễm HIV. Hơn nữa, ở tuổi mới lớn, trẻ em rất e ngại gia đình và bạn bè biết mình có quan hệ tình dục đồng giới.”- Anh Nguyễn Trọng Phúc nói.

Lang thang nơi đất khách quê người với tương lai vô định, những trẻ em nhiễm HIV mang nỗi đau âm thầm, rất dễ trả thù đời bằng cách làm lây truyền virus cho người khác.

Qua thực tế điều trị và quản lý bệnh nhân HIV/AIDS, bác sĩ Lưu Thị Quỳnh Nga, Trung tâm y tế Rạch Giá và bác sĩ Võ Thị Lợt, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh An Giang cũng chia sẻ những lúng túng, bất cập khi trẻ dưới 15 tuổi nhiễm HIV qua con đường tình dục.

"Những người lớn tuổi nhiễm HIV thì tư tưởng còn có sự ổn định, nhưng những trẻ dưới 15 tuổi nhiễm HIV thì lúc đầu tinh thần khủng hoảng lắm. Một số em bị nhiễm HIV do chủ động quan hệ tình dục đồng giới nam, nhưng cũng có những em không có xu hướng tính dục này, chỉ vì buồn chuyện gia đình, đi theo nhóm quan hệ tình dục đồng giới, say rượu bia, bị lợi dụng tình dục và chỉ sau 1 đêm đã bị lây nhiễm HIV...”- BS Lưu Thị Quỳnh Nga cho hay.

“Nếu có người lớn đưa các em dưới 15 tuổi đi xét nghiệm thì mọi việc rất thuận lợi, nhưng với những em khác sau khi làm test nhanh cho kết quả dương tính với HIV, bảo các em nói với gia đình, thuyết phục cha mẹ đưa đi xét nghiệm khẳng định, các em nói rằng thà em im lặng còn hơn nói với cha mẹ chuyện đó...”- BS Võ Thị Lợt cho biết.

Trẻ dưới 15 tuổi nhiễm HIV qua đường tình dục cũng đang là khó khăn nổi lên tại nhiều địa phương. Bác sĩ chuyên khoa 1 Vương Thế Linh, Phó Trưởng khoa HIV, Trung tâm kiểm soát bệnh tật khu vực 2 thành phố Hồ Chí Minh cho biết, thời gian qua, khu vực tỉnh Bình Dương cũ ghi nhận nhiều trẻ em nam nhiễm HIV khi mới chỉ 14 tuổi, qua quan hệ tình dục đồng giới. Hầu hết các em đều sợ bị lộ thông tin về xu hướng tính dục và tình trạng nhiễm HIV của mình. Còn với cơ quan chức năng, nếu thực hiện theo đúng những quy định của luật hiện hành thì hiệu quả phòng chống HIV sẽ không được như mong muốn.

“Mới 14 tuổi đã nhiễm HIV, muốn làm xét nghiệm thì phải có cha mẹ hoặc người giám hộ “bảo lãnh”. Những em này có thể mang xét nghiệm nhanh về nhà để thực hiện, nhưng đó chỉ là xét nghiệm sàng lọc thôi, mà muốn đến cơ sở y tế làm xét nghiệm khẳng định thì phải được cha mẹ, người giám hộ của các em đồng ý. Các em đều có quan hệ tình dục đồng giới và không muốn bộc lộ xu hướng tính dục của mình.”- BSCK1 Vương Thế Linh thông tin.

Báo cáo tại một số bệnh viện miền Nam thời gian qua còn ghi nhận trẻ em gái 13 tuổi nhiễm HIV khi đang mang thai. Bên cạnh đó có những em trai dưới 15 tuổi đã tham gia vào hoạt động mại dâm nam, nguy cơ lây nhiễm HIV rất cao. Theo Thạc sĩ, bác sĩ Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), “khoảng trống pháp lý” này xảy ra từ nhiều năm nay. Trước đó năm 2020, Luật phòng chống HIV/AIDS sửa đổi đã phải hạ độ tuổi trẻ em được quyền yêu cầu bệnh viện xét nghiệm HIV từ 16 tuổi xuống 15 tuổi. Tuy nhiên, đến nay, quy định này cũng không còn phù hợp, khi ngày càng nhiều trẻ dưới 15 tuổi lây nhiễm HIV.

“Thông thường chỉ cần tư vấn một vài tiếng đồng hồ, nhưng với những trường hợp trẻ em dưới 15 tuổi nhiễm HIV, phải tư vấn vài ngày chưa xong. Chúng tôi tư vấn để tạo động lực khuyến khích các em mời được bố mẹ đến cơ sở y tế để ký xác nhận đồng ý xét nghiệm cho con mình. Pháp luật đã quy định bố mẹ phải có trách nhiệm với con cái, đặc biệt là các em dưới 15 tuổi tâm sinh lý chưa ổn định, trong khi chúng ta lại không thể vượt qua các quy định hiện hành.”- Ths. BS Võ Hải Sơn nhấn mạnh.

Hình thái lây truyền HIV trong giai đoạn 2010 đến nay đã có sự thay đổi rõ rệt. Quan hệ tình dục trở thành nguồn lây chính, trong đó, cộng đồng nam quan hệ tình dục đồng giới đang dẫn đầu nhóm nguy cơ cao lây nhiễm HIV ở nước ta. Số trẻ dưới 15 tuổi nhiễm HIV phần lớn là thành viên của cộng đồng này. Những bất cập trong quy định hiện hành đang vô tình làm cho nỗi đau âm thầm của trẻ dưới 15 tuổi nhiễm HIV càng khó tìm được lối thoát. Nhiều chuyên gia cho rằng cùng với những biện pháp đẩy lùi sự kỳ thị, thì khoảng trống pháp lý trong xét nghiệm và điều trị cho trẻ vị thành niên cần được loại bỏ để giảm nguồn lây nhiễm cũng như giúp công tác phòng chống HIV đạt được hiệu quả cao hơn./.

Văn Hải/VOV1