Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, Việt Nam nhận thức rõ công nghệ không còn là công cụ hỗ trợ đơn thuần mà đã trở thành yếu tố cốt lõi quyết định mức độ phát triển và sức cạnh tranh của mỗi quốc gia, doanh nghiệp. Việc ứng dụng khoa học – công nghệ hiện đại giúp giải quyết đồng thời hai mục tiêu tưởng chừng khó song hành: phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Ông Trương Gia Bình – Chủ tịch Tập đoàn FPT, người tiên phong trong thúc đẩy chuyển đổi số tại Việt Nam – từng nhấn mạnh:
“Tương lai nguồn nhân lực của toàn thế giới sẽ là tri thức, sẽ là khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Ai đi nhanh được thì dân tộc ấy sẽ thắng, ai đi chậm dân tộc ấy sẽ thua”.
Đây không chỉ là một nhận định mang tính cảnh báo, mà còn là kim chỉ nam cho mọi hành động nếu Việt Nam muốn vươn lên trong cuộc đua toàn cầu. Chuyển dịch từ nền kinh tế dựa vào lao động sang nền kinh tế tri thức, nơi tri thức, công nghệ và con người được xem như tài sản chiến lược, là bước đi tất yếu. Nhiều chuyên gia cho rằng, đổi mới sáng tạo có thể đóng góp tới 95% vào mức độ cạnh tranh của nền kinh tế, là chìa khóa để Việt Nam tạo ra bước nhảy vọt trong phát triển kinh tế, môi trường và chất lượng cuộc sống.
Tuy nhiên, đổi mới sáng tạo không chỉ là câu chuyện của doanh nghiệp hay các tổ chức chuyên môn. Đổi mới và sáng tạo là động lực cốt lõi giúp hình thành mô hình tăng trưởng mới thay thế cho khai thác tài nguyên. Quốc gia nào xây dựng được hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hiệu quả, bao gồm chính sách khuyến khích nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ, nhân lực chất lượng cao và liên kết viện – trường – doanh nghiệp – sẽ có khả năng tạo ra sản phẩm, dịch vụ mới có giá trị gia tăng cao. Điều này không chỉ tạo lợi thế cạnh tranh trước các thách thức toàn cầu mà còn góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại, xanh và thông minh. Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh:
“Đổi mới sáng tạo không cần đầu tư các phòng lab, mà cần tư duy đổi mới và văn hoá đổi mới. Đây chính là con đường khả thi hơn cho các nước chưa đủ tiềm lực nghiên cứu sâu nhưng có năng lực tổ chức, thích nghi và sáng tạo xã hội. Các nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra, Đổi mới sáng tạo là chìa khoá để các nước đang phát triển thoát bẫy thu nhập trung bình. Đổi mới sáng tạo là cửa ngách mang tính chiến lược để các nước đang phát triển rút ngắn khoảng cách, tối ưu các nguồn lực hạn chế, và tạo ra giá trị thực tiễn từ những gì sẵn có để phát triển nhanh”.
Rõ ràng, công nghệ và đổi mới sáng tạo đang đóng vai trò quyết định trong việc hướng đến phát triển bền vững. Ứng dụng công nghệ sạch, kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo và chuyển đổi số giúp giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường. Đồng thời, công nghệ còn cải thiện chất lượng sống, gia tăng cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, thông tin và việc làm, từ đó bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội. Mâu thuẫn giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường được hóa giải thông qua đổi mới công nghệ, tạo ra mô hình phát triển lâu dài, ổn định.
Việt Nam là một quốc gia đang phát triển với tinh thần khởi nghiệp cao và khát vọng bứt phá, vì vậy, sự đồng hành của nhà nước, doanh nghiệp, trường học, viện nghiên cứu và toàn xã hội chính là chìa khóa để Việt Nam không chỉ bắt kịp, mà còn có thể dẫn đầu trong cuộc đua tri thức. Khi đổi mới sáng tạo trở thành động lực nội tại, chảy xuyên suốt qua tư duy và hành động, đó mới là nền tảng cho một sự phát triển bền vững và lâu dài.
Không dừng lại ở những nỗ lực chính sách, cam kết của Chính phủ đối với đổi mới sáng tạo còn được thể hiện mạnh mẽ tại các diễn đàn cấp quốc gia. Tại Hội nghị Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo quốc gia mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định:
“Đổi mới sáng tạo là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, là ưu tiên hàng đầu của các nước trong quá trình phát triển nhanh và bền vững để không ai bị bỏ lại phía sau. Việt Nam cổ vũ cho đổi mới sáng tạo vì mục tiêu hòa bình hợp tác và phát triển trên thế giới cũng như khu vực. Phản đối việc đổi mới sáng tạo để phục vụ cho chiến tranh, phục vụ cho cạnh tranh không lành mạnh và nhất là ảnh hưởng của người dân trên thế giới. Vì vậy quan điểm của chúng tôi rất rõ ràng là trong quá trình đổi mới sáng tạo này thì phải lấy người dân làm trung tâm, làm chủ thể, người dân phải thực sự được hưởng thụ thành quả của đổi mới sáng tạo.”
Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, đổi mới sáng tạo không chỉ là một ngành mới, mà là yếu tố quan trọng, phải được coi là động lực thúc đẩy nền kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đổi mới sáng tạo chính là chìa khóa để kết nối khoa học và công nghệ vào thực tiễn, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới, mang lại giá trị thực tiễn mạnh mẽ cho xã hội. Công nghệ không chỉ là công cụ hỗ trợ mà chính là đòn bẩy chiến lược giúp phát triển bền vững đi đôi với tăng cường sức cạnh tranh. Việc đầu tư, ứng dụng và làm chủ công nghệ chính là con đường tất yếu để doanh nghiệp và nền kinh tế phát triển lâu dài, an toàn và hiệu quả trong kỷ nguyên số.
Ngày 27/6/2025, Quốc hội chính thức thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, số 93/2025/QH15. Với hiệu lực thi hành từ ngày 01/10/2025 (trừ một số điều có hiệu lực sớm hơn, từ ngày 01/7/2025), Luật được kỳ vọng sẽ tạo ra một hành lang pháp lý mạnh mẽ, thúc đẩy đột phá cho sự phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong giai đoạn mới./.
Bình luận