Ô nhiễm môi trường không khí do hoạt động giao thông đã trở nên bức xúc, gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân tại một số đô thị. Việc chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng xanh có vai trò vô cùng quan trọng trong việc giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan. Xác định được tầm quan trọng của vấn đề này, tại Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22-7-2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các bon và khí mêtan của ngành Giao thông vận tải, đã đặt ra các mục tiêu quan trọng cho Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh là nâng tỷ lệ sử dụng xe buýt xanh lên 50% vào năm 2030 và đạt 100% vào năm 2035. Thời gian qua, cả hai thành phố có lượng phương tiện tham gia giao thông lớn nhất cả nước này đã ghi nhận những tín hiệu tích cực trong việc người dân sử dụng phương tiện giao thông chạy bằng năng lượng điện. Chính quyền các thành phố và doanh nghiệp đã đầu tư phương tiện, hệ thống hạ tầng liên quan nhằm đưa vào sử dụng các phương tiện giao thông thân thiện với môi trường.

Theo đánh giá của thành phố Hà Nội trong quá trình triển khai, việc chuyển đổi xanh trong lĩnh vực giao thông vận tải trên địa bàn bước đầu đạt được nhiều kết quả tích cực, thể hiện rõ định hướng đúng đắn và quyết tâm cao của thành phố trong thực hiện mục tiêu phát triển bền vững. Tỷ lệ chuyển đổi phương tiện xe buýt điện, năng lượng xanh trong năm năm 2025 là 10%; kế hoạch năm 2026 là 20 - 23%. Trong giai đoạn 2027 - 2030, Sở Xây dựng sẽ triển khai công tác chuyển đổi theo lộ trình và hoàn thành công tác chuyển đổi 100% xe buýt sử dụng nhiên liệu xăng, dầu diesel sang xe buýt sử dụng điện. Đối với việc chuyển đổi xe taxi, xe hợp đồng dưới 9 chỗ ngồi, hiện thành phố Hà Nội có 65 đơn vị đang hoạt động với trên 18.500 xe taxi. Đến hết tháng 6/2025 đã có 8.831 xe taxi điện, chiếm 47,4% số phương tiện taxi đang hoạt động. Tuy nhiên, trong lộ trình chuyển đổi này, Hà Nội gặp không ít khó khăn về cơ sở hạ tầng, nhất là hạ tầng trạm sạc còn hạn chế. Ông Đào Việt Long, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho biết:

"Chúng ta chưa có quy chuẩn chung về sử dụng chung trạm sạc giữa các hãng. Giờ thì hãng nào mạnh hãng ấy. Các hãng thì lại tuỳ theo đầu sạc riêng của hãng mình. Chưa có quy hoạch chung. Thứ 2 là chưa có quy hoạch thổng thể về mạng lưới tầng điện và hạ tầng trạm sạc, đặc biệt ở nội đô. Việc bố trí quỹ đất công cộng cho trạm sạc là rất nhiều vướng mắc".

Để tháo gỡ vướng mắc này, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu hoàn thiện quy chuẩn trước năm 2026: "Bộ Xây dựng, UBND các tỉnh, thành phố, từ nay đến trước năm 2026 thì có hướng dẫn tạm thời về việc tính toán cho các trạm sạc sạc 2 nơi: trong đô thị, công cộng. Quy chuẩn thế nào, hướng dẫn kỹ thuật tạm thời có thể bố trí các trạm tập trung hoặc bố trí quỹ đất phối hợp với bên hạ tầng điện hạ tầng về giao thông, trong đó có liên kết trạm điện để có thể hướng dẫn cho chính quyền các địa phương có thể bố trí quy hoạch hướng dẫn tạm thời quy hoạch bố trí các trạm điện".

Với mục tiêu từ ngày 1/7/2026, Hà Nội sẽ không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch (xe chạy bằng xăng, dầu) lưu thông trong Vành đai 1 theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ, ngành chức năng thành phố Hà Nội đang tập trung xây dựng chính sách hỗ trợ người dân,“gỡ vướng” về cơ sở hạ tầng, nhất là trạm sạc. Nguyên tắc đảm bảo hài hoà, chi tiết cho khoảng 450.000 xe máy trong khu vực vành đai 1.

Theo Dự thảo nghị quyết về chuyển đổi phương tiện xanh và phát triển hê thống trạm sạc trên địa bàn thành phố của Sở Xây dựng Hà Nội, thành phố sẽ hỗ trợ trực tiếp bằng tiền cho người dân có xe máy chạy xăng hoặc diesel (đăng ký trước thời điểm nghị quyết có hiệu lực) tại các vùng phát thải thấp, khi chuyển đổi sang phương tiện xanh (có giá trị từ 15 triệu đồng trở lên). Mức hỗ trợ 3 triệu đồng/xe đối với cá nhân; 4 triệu đồng/xe đối với hộ cận nghèo; 5 triệu đồng/xe đối với hộ nghèo. Mỗi cá nhân được hỗ trợ tối đa 1 xe đến hết năm 2030. Ông Dương Đức Tuấn, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội cho biết:

"Mục tiêu là đảm bảo cho người dân sống trong khu vực vành đai 1 đúng các đối tượng để thực hiện 1 cách phù hợp. Thành phố thiết lập các chính sách bổ trợ như thu đổi xe xăng dầu chuyển sang xe điện như việc đăng ký xe mới như lệ phí trước bạ, các vấn đề liên quan thì được hỗ trợ 100%, và ra những mức chỉ tiêu rất cụ thể đối với từng đối tượng, từng chủng loại xe cụ thể".

Theo Chỉ thị 20, Thủ tướng yêu cầu UBND thành phố Hà Nội lập, công bố đề án về vùng phát thải thấp (trong quý III/2025). Cân đối, bố trí ngân sách địa phương, huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội hóa và có lộ trình cụ thể từ nay đến năm 2030 để tập trung phát triển mạng lưới giao thông công cộng đa phương thức, phủ rộng trên các tuyến, kết nối địa bàn trọng điểm, hệ thống trạm sạc.

Hạ tầng trạm sạc hạn chế, phân bố không đều đang là vấn đề thách thức đối với mục tiêu đẩy nhanh tiến độ xanh hoá phương tiện giao thông của Hà Nội. Do vậy, việc sớm hoàn thành quy hoạch trạm xạc cũng như cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp cần được ưu tiên. Ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty điện lực Hà Nội đề xuất:

"Việc quy hoạch các trạm sạc này để cho có đơn vị, khu vực, có trạm 110, có  trạm 220, muốn có trạm phân phối thì phải có sự phối hợp Sở Công thương thì mới ra được tổng thể. Ví dụ như năm 2026 thành phố có bao nhiêu trạm sạc, công suất bao nhiêu...".

Để có thể về đích đúng thời hạn theo mục tiêu, UBND TP Hà Nội và UBND TPHCM cần tập trung xây dựng và ban hành Kế hoạch hành động chi tiết, toàn diện, có lộ trình cụ thể, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước khi phê duyệt; công bố sớm, công khai lộ trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh, kèm theo các chính sách hỗ trợ cụ thể, khả thi để người dân và doanh nghiệp đồng thuận, thực hiện.

Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Xây dựng, cơ quan liên quan ban hành quy chuẩn/tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các trạm sạc xe điện lắp đặt tại nơi công cộng, nơi trông giữ xe tập trung, trạm dừng nghỉ,….Bộ Xây dựng rà soát, ban hành các quy định, quy chuẩn/tiêu chuẩn về quy hoạch đô thị phải tích hợp hạ tầng cho giao thông xanh, bao gồm cả hệ thống trạm sạc điện, hạ tầng cần thiết cho các trạm sạc pin thay thế, hoàn thành trong Quý IV năm 2025; chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công an và cơ quan liên quan ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn đối với chung cư (chung cư hiện hữu, chung cư sắp xây mới) có lắp đặt trạm/trụ sạc xe điện.

Hơn nữa, người dân đóng vai trò quan trọng trong quá trình xanh hóa phương tiện giao thông, bởi họ là những người trực tiếp sử dụng phương tiện, tham gia giao thông. Do vậy, cơ quan quản lý cần đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ biến kiến thức cho người dân, qua đó thay đổi nhận thức để họ thấy được lợi ích lâu dài của việc xanh hóa phương tiện giao thông./.