Tại tọa đàm “Thực trạng và giải pháp khôi phục sự phát triển đàn bò sữa” do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Hội Chăn nuôi Việt Nam và Hiệp hội Chăn nuôi gia súc lớn Việt Nam tổ chức sáng nay (23/09) nhiều đại biểu đã nhận định ngành chăn nuôi bò sữa trong nước đang gặp nhiều khó khăn đặc biệt là các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ.
Đàn bò sữa giảm mạnh
Tại buổi tọa đàm, ông Lương Anh Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm giống gia súc lớn Trung ương cho biết, nhiều năm qua, ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam đóng vai trò quan trọng đối với an ninh dinh dưỡng quốc gia, góp phần nâng cao đời sống của hàng vạn hộ nông dân. Sữa và các sản phẩm từ sữa không chỉ là nguồn dinh dưỡng thiết yếu, mà còn mang lại thu nhập ổn định, tạo việc làm, thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn văn minh, hiện đại.
Giai đoạn 2010-2015, ngành bò sữa từng phát triển sôi động với tốc độ tăng trưởng đàn bò lên tới 15%/năm. Khi đó, nhiều địa phương, như: Mộc Châu (Sơn La), Ba Vì (Hà Nội), Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc cũ (nay là tỉnh Phú Thọ), Củ Chi (thành phố Hồ Chí Minh)… trở thành những “thủ phủ bò sữa”, mang lại sự thịnh vượng cho hàng nghìn hộ chăn nuôi.
Tuy nhiên, bước sang giai đoạn 2020-2024, bức tranh ngành chăn nuôi bò sữa xuất hiện những gam trầm và “điểm đen”. Cụ thể, tốc độ tăng trưởng đàn bò sữa giảm mạnh, hiện chỉ còn 0,4%/năm, nhiều nơi đàn bò giảm rất sâu, riêng thành phố Hồ Chí Minh giảm tới hơn 50%. Đây là những con số buồn, đáng báo động, mục tiêu tăng quy mô đàn bò sữa, phát triển ngành công nghiệp sữa của Việt Nam đang bị đe dọa; sinh kế của nhiều hộ chăn nuôi bò sữa đang đứng trước thách thức nghiêm trọng. Mong ước tạo nguồn sữa tươi sạch tại chỗ, cải thiện, nâng cao thể trạng, tầm vóc người Việt Nam đang trở nên xa vời nếu tốc độ suy giảm đàn bò sữa không được chặn đứng. Thực trạng này đang gây ảnh hưởng lớn đến mục tiêu nâng tổng đàn bò sữa lên tối thiểu 650.000 con, đạt sản lượng sữa tươi khoảng 2,6 triệu tấn mỗi năm trong Chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2030 của Chính phủ.
Sản phẩm sữa chịu nhiều tác động
Theo ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, đàn bò sữa trong nước, sau một giai đoạn tăng trưởng mạnh ở mức 2 con số 15,4%/năm giai đoạn 2010-2015, đã giảm rất nhanh sau đó. Tốc độ tăng trưởng về sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm nhanh, từ 17,7%/năm giai đoạn 2010-2015, xuống còn 6,7%/năm giai đoạn 2015-2020, chỉ còn 3,3%/năm giai đoạn 2020-2024. Trong khi đó, lượng sữa nguyên liệu và thành phẩm nhập khẩu vào Việt Nam ngày càng tăng cao, trung bình tăng từ 8-12%/năm, có năm lên tới 20%.
“Nguyên nhân do sữa và các sản phẩm từ sữa phát triển quá nóng gây “nhiễu loạn” thị trường; sản phẩm sữa kém chất lượng tràn lan, gây sức ép không nhỏ với các dòng sản phẩm chất lượng. Việc thu mua sữa tươi nguyên liệu không được các doanh nghiệp mặn mà, càng thêm khó khăn cho người chăn nuôi bò sữa…”, ông Nguyễn Xuân Dương cho biết thêm.
Phó Chi Cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y thành phố Hồ Chí Minh Lê Việt Bảo cho biết, tổng đàn bò sữa năm 2025 của thành phố là 37.288 con. Trong 10 năm 2015-2025, tổng đàn đã giảm 68,19% và giảm 72,64% số hộ chăn nuôi. Chăn nuôi bò sữa là ngành đòi hỏi đầu tư lớn, tính chuyên nghiệp cao, nhưng diện tích đất dành cho nông nghiệp ngày càng giảm, đất trồng cỏ hạn chế, quy mô chăn nuôi nông hộ còn nhỏ, chi phí sản xuất cao (nhiều chi phí trung gian), việc tiêu thụ sản phẩm bấp bênh... đang là những khó khăn, thách thức đối với người chăn nuôi. Giá cả nguyên liệu đầu vào ở mức tăng khá cao, trong khi đó giá thu mua sữa tươi nguyên liệu không tăng hoặc tăng rất ít (0,1% của Vinamilk, giảm 0,1% đối với Friesland Campina...). Chính điều này cũng góp phần làm cho số lượng đàn bò sữa của thành phố, nhất là ở các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ giảm nhanh, vì chăn nuôi không có lãi.
Tháo gỡ khó khăn cho ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam phát triển bền vững.
Theo kế hoạch, từ năm 2030 trở đi, Việt Nam phấn đấu tự chủ được khoảng 60% nguồn nguyên liệu sữa tươi; đến năm 2045, người Việt tiêu thụ khoảng 100 kg/người/năm. Để đạt mục tiêu và giải quyết các "điểm nghẽn" trên, đưa ngành chăn nuôi bò sữa phát triển bền vững, ông Nguyễn Đức Trọng, Phó Chủ tịch Hiệp hội trang trại và Doanh nghiệp cho rằng: Cần xây dựng mối liên kết bền vững giữa nông dân - doanh nghiệp thu mua, chế biến sữa nhằm bảo đảm chất lượng sản phẩm sữa nguyên liệu và lợi ích cho các bên.
Các bộ, ngành tham mưu Chính phủ ban hành Chương trình quốc gia về phát triển ngành sữa bền vững tại Việt Nam nhằm quy hoạch vùng chăn nuôi ổn định; các giải pháp hỗ trợ kỹ thuật, hiện đại hóa ngành chăn nuôi bò sữa, trọng tâm là phát triển các hợp tác xã chăn nuôi bò sữa bền vững; chính sách tín dụng ưu đãi để đầu tư vào công nghệ cao, tự động hóa chuồng trại, hệ thống xử lý môi trường...
Các bộ, ngành cần có sự thống nhất trong xây dựng, ban hành các chính sách, pháp luật về điều kiện sản xuất, kinh doanh của cơ sở chế biến, kinh doanh sữa, gắn với phát triển nguồn nguyên liệu sữa trong nước; quy định minh bạch, rõ ràng về tiêu chuẩn chất lượng, quy chuẩn kỹ thuật từng sản phẩm sữa phù hợp thực tế Việt Nam để người tiêu dùng dễ nhận biết trong lựa chọn sản phẩm; thuận tiện cho công tác quản lý, tránh gian lận thương mại.
Bên cạnh đó, chuẩn hóa hệ thống quản lý giống, thống nhất sử dụng cách ghi chép nhằm phục vụ tốt việc đánh giá chất lượng giống, trong đó ứng dụng công tác quản lý bò sữa theo chương trình cải thiện chất lượng đàn bò sữa, làm cơ sở chọn lọc và xây dựng đàn giống bò sữa. Đồng thời, nhập con giống, tinh cao sản; nhân thuần, lai tạo đàn giống bò sữa chất lượng cao, cung cấp giống bò sữa hậu bị chất lượng cao cung ứng cho người chăn nuôi; triển khai mạnh mẽ Chương trình sữa học đường, sử dụng 100% sữa tươi nguyên liệu sản xuất trong nước. Đây là giải pháp "kép" vừa cải thiện dinh dưỡng cho thế hệ trẻ, vừa tạo điều kiện phát triển đàn bò sữa trong nước, giảm sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, xây dựng thương hiệu "Sữa tươi Việt Nam" gắn với tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm.
Tuấn Nam
Bình luận