# Không khỏi xót xa khi những ngày này, nước lũ rút đi để lại cảnh hoang tàn, ngổn ngang bùn đất cho những làng mạc, phố phường vốn sầm uất và đẹp đẽ ở Thái Nguyên, Lạng Sơn, Bắc Ninh.... Trận lũ lụt lịch sử kỷ lục vừa qua đã nhấn chìm nhà cửa, phố xá trong biển nước, có nơi ngập sâu đến 3 mét, và bị cô lập, ngập nước kéo dài. Mức thiệt hại của trận lũ lụt lịch sử này ở các tỉnh ước trên 7.000 tỷ đồng, riêng ở Thái Nguyên, có lẽ chưa có địa phương nào thiệt hại qua một trận lụt đã lên tới 4.000 tỷ đồng.
Không thể phủ nhận rằng biến đổi khí hậu đang khiến thời tiết ngày càng khó lường. Trận mưa lớn kéo dài tại các tỉnh miền núi phía Bắc lần này có cường độ cao bất thường, nhiều nơi ghi nhận lượng mưa trên 500mm chỉ trong 2–3 ngày. Những trận mưa do ảnh hưởng của 2 cơn bão liên tiếp Trận mưa vừa qua không chỉ lớn bất thường mà còn rất nhanh và dồn dập, vượt xa khả năng tiêu thoát của các hệ thống tiêu thoát nước của các thành phố, trung tâm và ngay cả các hệ thống lưu vực sông cũng trở nên quá tải. PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhận định:
Băng: Mưa rất lớn và dồn dập, gây ra lũ trên các sông dâng lên rất nhanh, vượt quá sự chống chịu của hệ thống hạ tầng và gây ra lũ kỷ lục như chúng ta đã thấy.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu, thiên tai không còn đi theo "quy luật truyền thống". Tuy nhiên, dù thiên nhiên có khắc nghiệt đến đâu, những thiệt hại nghiêm trọng như lần này không thể chỉ đổ lỗi cho thiên tai. Những gì diễn ra trong trận lũ vừa qua phần nhiều cho thấy sự yếu kém trong năng lực thích ứng của con người với thiên tai – đặc biệt là trong công tác quy hoạch, quản lý đô thị và hệ thống thủy lợi.
Trên thực tế, nhiều đô thị miền Bắc đang đối mặt với tình trạng bê tông hóa ồ ạt, san lấp ao hồ, xây dựng tràn lan trên hành lang thoát lũ và bãi sông. Điều này làm suy giảm khả năng điều tiết tự nhiên của đất đai, khiến dòng nước không có lối thoát, gây ngập úng cục bộ và áp lực lên hệ thống đê điều. Cấp phép xây dựng nhiều khi chạy theo lợi ích kinh tế ngắn hạn, bỏ qua yếu tố thủy văn. Trong khi đó, hệ thống thoát nước của các đô thị lại vừa yếu, vừa thiếu, không được đầu tư đồng bộ, dẫn đến tình trạng "mưa là ngập" trở thành điều bình thường. KTS Trần Huy Ánh, Uỷ viên thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội thẳng thắn nhìn nhận:
Băng: Hầu hết các đô thị khi mà nói đến thích ứng với BDKH thì gần như không có 1 giải pháp gì. Đô thị nào cũng tìm cách san lấp hồ ao, san lấp vùng trũng, san rừng xẻ núi để mở rộng đô thị. Nhân tai đã làm mưa lũ nặng nề hơn. Quy hoạch mà cả thành phố bị ngập lụt thì không ai khác là người quy hoạch cũng phải chịu trách nhiệm.
Cùng với đó là hệ thống đê điều, hồ chứa đã xuống cấp nghiêm trọng ở nhiều nơi. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cả nước hiện có hàng nghìn km đê, trong đó không ít đoạn đê xung yếu, đã quá niên hạn sử dụng nhưng chưa được nâng cấp do thiếu vốn. Công tác kiểm tra, giám sát đê điều còn mang tính hình thức, việc vi phạm hành lang bảo vệ đê diễn ra phổ biến nhưng xử lý chưa nghiêm.
Thực tế đau lòng của trận lũ vừa qua đã cho thấy: chúng ta không thể tiếp tục duy trì tư duy "phòng chống" thiên tai như trước đây, mà phải chuyển sang tư duy "chủ động thích ứng" và cần được cụ thể hóa bằng hành động thực tiễn: quy hoạch đô thị có tính đến ngập lụt, thiết kế hạ tầng linh hoạt trước các kịch bản thời tiết cực đoan, và bảo tồn các không gian xanh, hồ điều hòa, công viên ngập nước– mặt nước tự nhiên trong lòng đô thị.
Ý kiến của GS TS Nguyễn Việt Anh, Trưởng bộ môn Cấp thoát nước, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội và ông Trần Công Thuỷ, Phó Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế -Văn hóa- Xã hội Số, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam:
Băng: Bây giờ chúng ta rà soát lại quy hoạch và với công nghệ số hiện nay chúng ta hoàn toàn xd được mô hình mô phỏng thuỷ lực với hệ thống thoát để chúng ta ra quyết định…
Băng: Các hệ thống đô thị khi thiết kế, quy hoạch cần tính đến yếu tố linh hoạt, ứng phó thông minh với biến đổi khí hậu. Với công nghệ IoT và AI hiện nay, hoàn toàn có thể dự báo, cảnh báo từ xa, từ sớm, giúp xây dựng các kịch bản trực tuyến, truyền tải thông tin tới người dân và chính quyền để phối hợp ứng phó khi thiên tai xảy ra.
- Hợp tác xã khó khăn khi tiếp cận chinh sách hỗ trợ liên kết sản xuất.
- Khuyến nông hướng dẫn nông dân phục hồi cây ăn quả sau mưa lũ.
Bình luận