Với hơn 3.260 km bờ biển, hơn 112 cửa sông và vùng biển đặc quyền kinh tế trên 1 triệu km², Việt Nam sở hữu hệ sinh thái biển phong phú, thuận lợi cho nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nhuyễn thể.
Năm 2024, diện tích nuôi nhuyễn thể đạt 57.000 ha, tăng 5,5% so với năm 2022, chiếm tới 90% tổng diện tích nuôi biển Sản lượng 432.000 tấn, tương đương 56% sản lượng nuôi biển, khẳng định vai trò ngày càng lớn của nhóm đối tượng này. Kim ngạch xuất khẩu đạt 200 triệu USD, tăng gần 70% so với năm trước, cho thấy sức bật mạnh mẽ và tiềm năng lớn của ngành.
Có tiềm năng lớn cả về thị trường nội địa và xuất khẩu, tuy nhiên ngành hàng nhuyễn thể cũng đứng trước thách thức không nhỏ khi mà thị trường ngày càng có những yêu cầu khắt khe về chất lượng, mẫu mã sản phẩm. Ông Nguyễn Hồ Nguyên, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Thủy sản Lenger Việt Nam chia sẻ: “Những thị trường mới rất thích con ngao to, nhưng ở miền Bắc này không có. Thứ nhất là sản lượng, kích cỡ giống là không đủ. Thứ 2, bà con nuôi ngao ngòi rất nhiều, nhưng tỷ lệ con ngao bị bùn, cát, phải thải loại đôi khi chiếm đến 20%, dẫn đến tỷ lệ thải loại cao.”
Ngày càng có nhiều quốc gia trên thế giới đưa ra các tiêu chuẩn đối với hàng hóa nhập khẩu nhằm thúc đẩy sản xuất xanh, tiêu dùng sạch, bảo vệ môi trường, đặc biệt với các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản...
Khi nhìn vào các bao bì sản phẩm tại siêu thị châu Âu hay Mỹ, người tiêu dùng thường tìm kiếm những logo đặc trưng như ASC, MSC. Trong đó, chứng nhận theo tiêu chuẩn ASC là xác nhận do Hội Đồng Quản Lý Nuôi Trồng Thủy Sản cấp đối với thủy sản được nuôi có trách nhiệm, giảm thiểu tối đa tác động xấu lên môi trường, hệ sinh thái, cộng đồng dân cư và đảm bảo tốt các quy định về lao động. Với MSC - đây là bộ tiêu chuẩn đảm bảo thủy sản được khai thác từ một ngư trường bền vững, được quản lý tốt và được khai thác một cách có trách nhiệm. Hiện nay, MSC là một trong số các loại nhãn hiệu sinh thái được chú trọng trên thế giới, nó giúp chứng nhận các ngành ngư nghiệp bền vững. MSC có giá trị như một giấy thông hành, đảm bảo phát triển thủy sản an toàn và là thương hiệu bảo hộ cho các sản phẩm thủy sản Việt Nam.
Ở tỉnh Bến Tre cũ, nay là tỉnh Vĩnh Long, khi nghề khai thác ngao được đánh giá chứng nhận theo tiêu chuẩn MSC (tháng 11/2009) thì thị phần xuất khẩu đã liên tục mở rộng qua từng năm và giá bán nguyên liệu tăng lên đáng kể. Doanh số của các Hợp tác xã tăng nhanh; đời sống của cộng đồng ngư dân ngày càng được nâng cao, gắn liền quyền lợi với trách nhiệm của họ. Ông Nguyễn Văn Quyết, Giám đốc HTX Thủy sản Thạnh Lợi, tỉnh Vĩnh Long cho biết: “Vấn đề đầu tư sản xuất, HTX có đầu ra ổn định, có giấy chứng nhận, các công ty vào mua rất nhiều. Bên cạnh đó, chất lượng mình đã đảm bảo chứng nhận rồi, thị trường ổn định thì bà con mới mạnh dạn đầu tư sản xuất. Chúng tôi đã bán trực tiếp nghêu vào nhà máy qua hệ thống lọc sạch cát tự nhiên nên chất lượng nghêu được tăng lên.”
Việc tiêu thụ thuận lợi, bán được với giá cao đã khuyến khích cộng đồng ngư dân không ngừng tăng cường, củng cố các giải pháp bảo vệ ngư trường phát triển bền vững và cung cấp nguồn nguyên liệu có giá trị cho các nhà máy chế biến xuất khẩu với sản lượng tăng và giá bán cao hơn.
Theo Tiến sĩ Huỳnh Văn Hiền (Trường Thủy sản, Đại học Cần Thơ), chúng ta không thể tiếp tục "sản xuất cái mình có", mà phải "sản xuất cái thị trường cần". Và muốn làm được điều đó, tất yếu phải có liên kết từ đầu vào đến đầu ra, từ người nuôi đến doanh nghiệp, từ nhà hoạch định chính sách đến tổ chức chứng nhận.
Trong bối cảnh thị trường toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng tiêu dùng xanh, sản xuất có trách nhiệm, ngành thủy sản Việt Nam nói chung và ngành hàng nhuyễn thể nói riêng đang đứng trước cơ hội lớn nhưng cũng đầy thách thức. Đổi mới để thích ứng, liên kết để phát triển và hướng tới bền vững đó là con đường tất yếu để khẳng định vị thế của thủy sản Việt Nam trên bản đồ thế giới.
Bình luận