Một trong những thay đổi căn bản của dự thảo Luật giáo dục đại học lần này là khẳng định quyền tự chủ là quyền pháp định, tăng tính chủ động gắn với trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục đại học. Đồng thời, mở rộng, đa dạng hóa nguồn lực và bảo đảm công bằng giữa các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đại học; tạo cơ chế, chính sách đột phá huy động mọi nguồn lực, kiến tạo môi trường phát triển. Dự thảo cũng được thiết kế theo hướng đổi mới tư duy về quản lý nhà nước; chuyển mạnh từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển, quản trị theo mục tiêu, chất lượng và hiệu quả, tăng cường phân cấp, phân quyền, cắt giảm thủ tục hành chính, tạo môi trường minh bạch, thuận lợi, bình đẳng cho cả hệ thống giáo dục đại học công lập và tư thục cạnh tranh và phát triển bình đẳng.
Theo đó, dự thảo quy định cơ sở giáo dục đại học thực hiện quyền tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình trong các hoạt động chuyên môn, tổ chức, nhân sự, tài chính, tài sản trong khuôn khổ pháp luật có liên quan. Cơ sở giáo dục đại học có quyền tự chủ trong trong tuyển dụng và quản lý giảng viên, thuê đội ngũ giảng viên, nhà khoa học xuất sắc, huy động và sử dụng các nguồn lực ngoài ngân sách
Ủng hộ việc trao quyền tự chủ cho cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phân tích: đã là cơ sở giáo dục đại học được Nhà nước thành lập hoặc cho phép thành lập đủ điều kiện hoạt động, thì đương nhiên có quyền tự chủ. Dù dùng tiền của mình hay tiền ngân sách nhà nước, thì đương nhiên cơ sở giáo dục đại học có một số quyền tự chủ, đó là: quyền tự chủ quản lý về nhân sự; chuyên môn, học thuật; quản lý chiến lược phát triển đào tạo; quản lý học sinh, sinh viên; trong nghiên cứu khoa học, liên doanh liên kết; nhận tài trợ của các tổ chức quốc tế trong nước và các nguồn hợp pháp khác; tự chủ về hợp tác đào tạo để nâng cao chất lượng học sinh, sinh viên… Nếu cơ sở giáo dục đại học sử dụng ngân sách nhà nước thì được quyền tự chủ trong khuôn phép nhất định; nếu cơ sở giáo dục đại học tự kiếm thêm được tiền thì được quyền tự chủ cao hơn
Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng lưu ý: Hội đồng trường cần đảm bảo tỷ lệ nhất định các nhà giáo dục, nhà quản lý giáo dục và nhà khoa học, không chỉ bao gồm các nhà đầu tư có vốn. Hội đồng trường không chỉ quyết định các vấn đề tài chính mà còn định hướng chiến lược đào tạo, chuyên môn, đội ngũ giáo viên và tầm nhìn phát triển của nhà trường. Quy định này sẽ đảm bảo tính chuyên môn và uy tín trong quản lý giáo dục. Các cơ sở giáo dục đại học cũng cần bảo đảm số lượng giáo viên cơ hữu, cơ sở vật chất, tài liệu giảng dạy đảm bảo chất lượng đào tạo.
Đồng tình với việc khẳng định quyền tự chủ của cơ sở giáo dục đại học trong dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị cần tạo được không gian pháp lý để phát huy quyền tự chủ tối đa cho cơ sở giáo dục đại học nhằm giải phóng tiềm lực và sức sáng tạo của cơ sở giáo dục đại học.
Quan tâm tới việc mở rộng, đa dạng hóa nguồn lực và bảo đảm công bằng giữa các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đại học, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính Lê Quang Mạnh nêu vấn đề, giáo dục đại học phải hướng đến mục tiêu đạt trình độ tiên tiến và đủ năng lực để cung cấp tri thức cũng như là nguồn nhân lực chất lượng cao cho khu vực doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân trong nước có thể vươn lên được đáp ứng yêu cầu của quốc tế. Đáp ứng yêu cầu đó, sửa đổi Luật Giáo dục đại học lần này cần chú trọng hơn nữa tới vai trò của giáo dục đại học ngoài công lập. Thời gian qua, chính sách xã hội hóa trong giáo dục đại học chưa thực sự hiệu quả. Phần lớn các trường tư thục hiện chỉ tập trung vào thương mại hóa dịch vụ giáo dục đại học, tối đa hóa lợi nhuận, mà đôi khi quên mất vai trò chất lượng đào tạo của giáo dục. Vì thế, xã hội hóa trong giáo dục đại học ít nhiều gây mất lòng tin về chất lượng đối với người học cũng như gia đình của họ. Phó chủ nhiệm Uỷ ban kinh tế và tài chính Lê Quang Mạnh bày tỏ quan điểm: Xã hội hóa không phải chỉ là thu học phí cao hơn hay là tư nhân hóa. Cần bổ sung các quy định để xác định vai trò của Nhà nước, của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc làm "trọng tài", "cầm trịch" đối với chất lượng giáo dục đại học, đặc biệt của khối tư thục và kể cả khối đầu tư nước ngoài. Thông qua các hệ thống giám định độc lập, có thể tăng cường hơn nữa việc giám định các chương trình học và có cấp bằng, chứ không phải chỉ tập trung vào giám định các cơ sở giáo dục đại học. Hiện nay có sự "phân vai" giữa đại học ngoài công lập với đại học công lập, như: khối trường nào, lĩnh vực nào thì đại học công lập, Nhà nước đầu tư; những lĩnh vực nào để cho sự đổi mới, sáng tạo, năng động của xã hội, khu vực doanh nghiệp, nguồn lực của tư nhân tham gia. Công lập đang làm nhiều việc của tư thục mà đáng ra tư thục làm thì tốt hơn
Tự chủ đại học là công cụ nhằm giúp các cơ sở giáo dục đại học chủ động phát triển, phát huy năng lực, tiềm lực nhằm nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh. Để các trường có thể chủ động hơn, hiệu quả hơn khi được trao quyền tự chủ, các cơ chế, chính sách được thiết kế trong luật cũng cần minh bạch, rõ ràng, phù hợp. Có như vậy, nguồn lực, năng lực của các cơ sở giáo dục đại học mới được khơi thông để phục vụ cho sự nghiệp phát triển nguồn nhân lực quốc gia.
Bình luận