Những tia nắng cuối ngày đã tắt hẳn, nhưng âm thanh của tiếng cưa xẻ, tiếng đục đẽo vẫn đều đều vang lên. Đó là âm thanh quen thuộc gắn bó với người làng nghề tre trúc Thu Hồng bao đời nay. Chiều muộn vào làng, chúng tôi vẫn thấy các nghệ nhân say sưa đục đẽo trên thân tre mảnh dẻ. Mùi tre, mùi nứa ngai ngái hòa vào tiếng cười của mấy chị em cùng làm việc khiến không gian trở nên ấm áp lạ thường. Trong căn nhà nhỏ của nghệ nhân Đặng Phương Cúc, đôi tay vừa thoăn thoắt đan từng sợi mây thành chiếc bàn mới, bà vừa kể chuyện ngày xưa. Làng nghề Thu Hồng mang nét đặc trưng của làng quê Bắc Bộ, nép mình dưới những bụi tre trúc xanh mướt mềm mại. Xung quanh làng khi đó chỉ có tre và trúc nên dân làng đã làm đình thờ thành hoàng bằng thứ nguyên liệu sẵn có này.
Trải qua bao năm, dần dần người ta làm mọi vật dụng trong nhà đều bằng tre trúc từ cái rổ, rá, thúng… đến cái bàn, ghế, trường kỉ, giường tre, chõng tre. Ban đầu, các sản phẩm này chỉ mang tính phục vụ nhu cầu sinh hoạt trong gia đình chứ chưa được coi là hàng hóa. Theo thời gian, dưới bàn tay khéo léo, óc sáng tạo của người dân Thu Hồng, những sản phẩm làm từ tre trúc ấy được dân khắp nơi ưa chuộng, trở thành hàng hóa lúc nào không hay. Để tạo được một sản phẩm tre trúc hoàn hảo, người thợ phải rất khéo léo, có con mắt thẩm mĩ. Công đoạn tìm nguyên liệu phù hợp cũng rất công phu, tìm cây tre đẹp để tận dụng cả cây làm những sản phẩm khác nhau. Với cây tre, người thợ lấy thân tre làm chân giường, chõng, ghế, tay tre làm đồ mỹ nghệ, chữ Nho, trang trí ghế, nan chõng, nan giường tre, gốc tre làm tượng ông Phúc, Lộc, Thọ…Cùng với bàn tay khéo léo và đức tính cần cù, chăm chỉ, sản phẩm của các nghệ nhân làng tuy giản dị nhưng chắc, bền và đẹp. Nghệ nhân Đặng Phương Cúc, làng nghề tre trúc Thu Hồng cho biết:
"Đối với tre trúc Thu Hồng thì nó chắc chắn hơn nhiều so với các nơi khác. Tất cả các bàn ghế của chúng tôi đóng ra thì chúng tôi sẽ đóng thông từ bên nọ sang bên kia. Vì vậy mà bàn ghế tre trúc của chúng tôi rất là chắc. Thứ 2 là chúng tôi xử lý, có rất nhiều cách xử lý, như ngâm ở dưới nước, chúng tôi ngâm rất nhiều, ngâm từng bè, từng thuyền, ít nhất là phải 1 năm sau chúng tôi mới dỡ, mới mang lên bờ làm".
Mặc dù đã có một phần máy móc hỗ trợ nhưng các sản phẩm của làng nghề Thu Hồng vẫn chú trọng nhất đến sự tinh tế và tinh xảo. Điều này đặc biệt phù hợp với tính cách của người phụ nữ, phát huy những đôi bàn tay khéo léo, tỉ mẩn tạo ra các sản phẩm mang linh hồn của làng nghề. Trong bối cảnh nhiều nghề truyền thống mai một, những người phụ nữ nơi đây lại tìm cách “thổi hồn mới” cho sản phẩm: chọn nguyên liệu thân thiện môi trường, sáng tạo mẫu mã hiện đại, đưa hàng hóa lên sàn thương mại điện tử… để nghề đi theo hướng bền vững. Và chính từ tâm huyết với nghề, những bàn tay khéo léo, sự kiên nhẫn, bền bỉ ấy, họ đang âm thầm viết nên câu chuyện về sự gắn kết giữa phụ nữ và con đường phát triển xanh của tiểu thủ công nghiệp. Chị Nguyễn Thị Tuyết, làng nghề Thu Hồng chia sẻ: với người dân làng nghề, đan lát thủ công không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là ký ức, là niềm tự hào của bao thế hệ. Vì vậy, những người trẻ sẽ luôn tìm hướng đi để phát triển và gìn giữ nghề truyền thống này: "Tôi rất quý và trân trọng nghề của các cụ để lại cho con cho cháu. Tôi muốn duy trì phát triển để làng nghề càng ngày càng tiến xa hơn".
Bên cạnh đó, phụ nữ còn là người truyền cảm hứng cho cộng đồng trong việc thay đổi thói quen sản xuất và tiêu dùng theo hướng tiết kiệm, hài hòa với thiên nhiên. Để phù hợp hơn với thị hiếu người tiêu dùng, chị em trong làng nghề không ngừng sáng tạo sản phẩm vừa có nét giản dị, mộc mạc, dân dã mang tính truyền thống vừa hòa quyện với tính năng động của cuộc sống phố phường. Mẫu mã, chất lượng sản phẩm ngày càng thu hút người tiêu dùng. Anh Nguyễn Văn Ba, khách mua hàng cho biết:
"Khi tôi đến làng nghề Thu Hồng tham quan thì được các nghệ nhân giới thiệu các sản phẩm. Các chị em phân tích về giá trị của sản phẩm từ thiên nhiên, an toàn với môi trường mà giá thì không quá đắt đỏ. Các sản phẩm của làng tre trúc Thu Hồng phải nói là sản phẩm kết tinh được rất nhiều các yếu tố từ chất lượng, từ văn hóa, hồn cốt của một làng nghề truyền thống".
Ngoài sản phẩm truyền thống, người làng nghề Thu Hồng còn làm những sản phẩm với quy mô lớn hơn như nhà ở, các công trình kiến trúc…Tất cả vật liệu đều là tre trúc, thân thiện với môi trường. Bí quyết làm nghề của người Thu Hồng ở kỹ thuật đục, các lỗ đục khi cắm các thanh xà vào nhau rất im, bén chắc mà không vỡ mối đục. Bên cạnh những kinh nghiệm đã là tinh hoa của nhiều đời làm nghề truyền lại, người thợ còn học hỏi và nỗ lực hoàn thiện kỹ năng tay nghề, để làng nghề phát triển bền vững. Nghệ nhân Nguyễn Xuân Tựa cho biết:
"Ở Thu Hồng nhà tre làm có đặc trưng của Thu Hồng, khác tất cả các nơi vì Thu Hồng đã có truyền thống mấy tram năm rồi. chuyên làm nhà tra Việt cổ ngày xưa, làm nhà đấy thì ít nhất cần 15 thợ, trong khoảng 2 tháng là xong. Hiện nay các sản phẩm sang Đài Loan, Hàn Quốc, Trung Quốc. Trong tương lai sẽ phát triển thêm để giữ bản sắc của dân tộc".
Hơn 300 năm tồn tại, làng nghề tre trúc Thu Hồng đã trải qua bao thăng trầm. Với chính sách khôi phục các làng nghề truyền thống của Chính phủ, làng nghề Thu Hồng ngày càng có chỗ đứng vững chắc. ( Nền tiếng cưa xẻ, đục đẽo tre trúc…) Những đóng góp bền bỉ của phụ nữ nơi đây đã làm nên thương hiệu làng nghề tre trúc Thu Hồng thêm vươn xa, và ngày ngày tiếng cưa tiếng đục lại đều đều vang lên trong ngôi làng tre xanh mướt./.
Bình luận