Thỏa thuận thiết lập bộ quy tắc toàn cầu đầu tiên mang tính ràng buộc nhằm hạn chế các khoản trợ cấp làm gia tăng tình trạng khai thác quá mức và suy giảm nguồn lợi thủy sản. Kết quả này đạt được sau nhiều năm đàm phán căng thẳng trong bối cảnh các mối quan tâm về biến đổi khí hậu và môi trường biển ngày càng gia tăng. Bà Alice Tipping tại Viện Phát triển bền vững quốc tế (IISD) đánh giá thoả thuận một thành tựu lịch sự, có ý nghĩa quan trọng đối với tính bền vững của đại dương và là minh chứng cho giá trị của chủ nghĩa đa phương:
"Lần đầu tiên, thế giới đã có một bộ quy tắc mang tính ràng buộc toàn cầu nhằm hạn chế các khoản trợ cấp có hại cho ngành đánh bắt cá. Đây là một bước tiến quan trọng, bởi hiện nay khoảng 35% trữ lượng cá toàn cầu đang bị khai thác quá mức. Trong đó, các khoản trợ cấp bất hợp pháp và không hợp lý đang góp phần thúc đẩy các hoạt động đánh bắt không bền vững. Thoả thuận có ý nghĩa sâu sắc vì việc đánh bắt quá mức không chỉ hủy hoại hệ sinh thái biển mà còn đe dọa sinh kế của hàng triệu người phụ thuộc vào nghề cá để có thực phẩm, việc làm và thu nhập."
Thoả thuận được thông qua tại Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 12 năm 2022, cấm trợ cấp cho các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Ngoài ra, thỏa thuận cũng nghiêm cấm các khoản trợ cấp cho hoạt động khai thác nguồn lợi bị khai thác quá mức nếu không có biện pháp phục hồi rõ ràng, cũng như đánh bắt cá không được quản lý trên biển cả- những khu vực nằm ngoài phạm vi quyền tài phán quốc gia.
Sau khi thỏa thuận có hiệu lực, các thành viên WTO có nghĩa vụ pháp lý phải áp dụng các nguyên tắc này vào thực tiễn thông qua luật pháp và chính sách quốc gia. Để hỗ trợ quá trình, Viện Phát triển bền vững quốc tế đã phát triển một công cụ tự đánh giá để giúp các chính phủ xác định những thiếu hụt hiện tại và nhu cầu hỗ trợ.
Các cuộc đàm phán về vấn đề này tại WTO đã diễn ra trong hơn hai thập kỷ bắt đầu từ năm 2001. Đến năm 2015, tiến trình đàm phán được thúc đẩy mạnh mẽ sau khi mục tiêu cấm trợ cấp thủy sản gây hại được đưa vào Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc (SDG 14.6). Thỏa thuận hiện tại nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ hơn 100 quốc gia, trong đó có Mỹ, Trung Quốc và Liên minh châu Âu.
Ngoài những quy định hiện hành, WTO đang tiếp tục đàm phán giai đoạn hai của thỏa thuận nhằm giải quyết các khoản trợ cấp góp phần gây dư thừa năng lực và khai thác quá mức trên diện rộng hơn. Trong trường hợp thỏa thuận bổ sung này không được thông qua trong vòng bốn năm tới, thỏa thuận hiện tại có thể bị chấm dứt ngay lập tức, trừ khi các nước thành viên có quyết định khác.
Bên cạnh đó, thỏa thuận có các điều khoản đặc biệt dành cho các nước đang phát triển và kém phát triển nhất như miễn trừ tạm thời, gia hạn thời hạn báo cáo và được hưởng hỗ trợ kỹ thuật từ WTO. Việc thực thi hiệu quả thỏa thuận này được kỳ vọng sẽ tạo ra một bước ngoặt trong quản lý nghề cá toàn cầu, góp phần bảo vệ tài nguyên biển, duy trì sinh kế và đảm bảo an ninh lương thực cho các thế hệ tương lai. /.
Thu Hoài/VOV1
Bình luận