Trong những ngày gần đây, không khí ở Hà Nội liên tục trong trình trạng ô nhiễm nặng ở mức gây hại cho sức khỏe, kể cả ngày cuối tuần và tại các khu vực công viên có nhiều cây xanh tại Hà Nội Lê Nin, Công viên Nghĩa Đô, Công viên Cầu Giấy… cũng đều chung tình trạng này. Đáng chú ý, tình trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội xuất hiện ngay cả những ngày cuối tuần, khi mà lượng phương tiện lưu thông giảm hẳn so với ngày thường. Nhiều người cho biết khi ra đường có cảm giác mắt cay cay, những người có bệnh về hô hấp có cảm giác rất khó chịu.

Sở Giao thông Vận tải Hà Nội đề xuất vào sẽ xây dựng khung pháp lý và ban hành kế hoạch kiểm soát khí thải, xe máy, nghiên cứu phân vùng bảo vệ môi trường không khí hạn chế xe máy. Đây không phải là lần đầu tiên Hà Nội có chủ trương này. Hà Nội cũng không phải là tỉnh/thành phố đầu tiên đặt mục tiêu kiểm soát khí thải, xe máy, góp phần bảo vệ môi trường. Việc xác định khối lượng khí thải căn cứ trên số liệu quan trắc là đảm bảo công bằng giữa các doanh nghiệp, phát huy vai trò của người dân trong giám sát quá trình thực hiện nghĩa vụ nộp phí của tổ chức xả thải gây ô nhiễm môi trường. Qua đó, người dân có thể phát hiện, phản ánh đến các cơ quan nhà nước có thẩm quyền về những sai phạm, tiêu cực; xử lý kịp thời những phát sinh liên quan đến đời sống của người dân nơi diễn ra hoạt động xả thải gây ô nhiễm môi trường không khí. vậy thì vì sao tới nay, những mục tiêu, mục đích đề ra chưa được triển khai hoặc triển khai chưa như kỳ vọng? và làm thế nào để việc kiểm soát khí thải, xe máy thực sự là khả thi giúp bảo vệ môi trường sống và liệu rằng là phí chồng phí thì có là vấn đề nan giải nhất trong câu chuyện này? Chúng ta hãy cùng trao đổi bàn luận trong dòng chảy sự kiện hôm nay với sự tham gia của khách mời là TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Phải quan trắc, giám sát thường xuyên, liên tục môi trường không khí. Đây là nội dung được quy định trong Nghị định số 08 quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Theo đó, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có phát thải bụi, khí thải tác động xấu đến môi trường phải có trách nhiệm giảm thiểu và xử lý theo quy định của pháp luật. Chất lượng môi trường không khí phải được quan trắc, giám sát thường xuyên, liên tục và công bố theo quy định của pháp luật.

Trong thời gian gần đây, chất lượng không khí đô thị ở Việt Nam, đặc biệt là 2 thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, ô nhiễm bụi vẫn còn ở ngưỡng cao, đặc biệt là các khu vực gần các trục giao thông chính. Tại các đô thị này, số ngày có chỉ số chất lượng không khí AQI ở mức kém, xấu và rất xấu chiếm tỷ lệ khá lớn. Điển hình như tại Hà Nội và TP.HCM số ngày trong những năm gần đây có AQI ở mức kém chiếm tỷ lệ hơn 50% tổng số ngày quan trắc trong năm, thậm chí, có những ngày chất lượng không khí suy giảm đến ngưỡng rất xấu và nguy hại.

Chất lượng không khí ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đã ở mức báo động đỏ, với những chỉ số về ô nhiễm thường xuyên ở tốp đầu thế giới. Bầu không khí của 2 đô thị lớn nhất nước luôn trong tình trạng cảnh báo đỏ và tím, trong khi đó nguồn gây ô nhiễm lại không ngừng gia tăng. Đây là những cảnh báo của các tổ chức quốc tế về tình trạng ô nhiễm không khí tại Việt Nam. Các báo cáo cũng chỉ rõ, ô nhiễm không khí vẫn còn diễn biến phức tạp, nhất là ô nhiễm bụi mịn tại Hà Nội, TP.HCM tại một số thời điểm trong ngày và một số ngày trong năm, nhất là khi có sự kết hợp giữa các yếu tố khí tượng, khí hậu, hiện tượng thời tiết sương mù với sự gia tăng các nguồn phát thải ô nhiễm không khí. Vậy nguyên nhân của hiện tượng này là gì? Cần có giải pháp gì để hạn chế tình trạng ô nhiễm không khí của thủ đô? Chương trình hôm nay, chúng tôi trao đổi với Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng Cục trưởng, Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường và PGS.TS Phạm Bích San, Thành viên Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.

Chiến lược phát triển giao thông vận tải đến năm 2030 đã đặt ra yêu cầu cơ bản về phát triển giao thông công cộng. Mục tiêu đặt ra là nhanh chóng phát triển phương thức vận tải nhanh, khối lượng lớn đối với các đô thị lớn; đảm bảo tỷ lệ đảm nhận vận tải hành khách công cộng từ 25-30% đến năm 2020; phát triển vận tải ở các đô thị theo hướng sử dụng vận tải công cộng là chính, đảm bảo hiện đại - an toàn - tiện lợi; đồng thời, kiểm soát chặt chẽ sự gia tăng phương tiện cá nhân…

Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia Việt Nam chỉ rõ, ô nhiễm môi trường không khí gây ra những tác động trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng. Tỷ lệ người dân ở các đô thị lớn mắc các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí chiếm tỷ lệ khá cao, trẻ em là nhóm đối tượng chịu tác động lớn nhất. Trong đó, bụi mịn (PM 2.5) là những hạt bụi nhỏ li ti mà mắt thường không nhìn thấy được coi là tác nhân có ảnh hưởng nhất đối với sức khỏe.

Không khí tại thành phố Hà Nội và 1 số địa phương đang trên đà suy thoái, thậm chí 1 số thời điểm tại Hà Nội, các chỉ số ô nhiễm vượt tiêu chuẩn cho phép nhiều lần. Đây là những cảnh báo của các chuyên gia môi trường về tình trạng ô nhiễm không khí tại nước ta trong những năm gần đây. Thậm chí với các trạm quan trắc ô nhiễm không khí, trong đó chỉ có ít trạm hoạt động được nhiều chuyên gia cho rằng, mức độ ô nhiễm không khí tại Việt Nam đang tuột khỏi tầm kiểm soát.

Thành phố Thái Nguyên là địa phương có tốc độ đô thị hóa nhanh, cùng với đó là hoạt động sản xuất của Khu liên hiệp Gang thép Thái Nguyên và 2 nhà máy nhiệt điện nên có tác động đến môi trường không khí. Bởi vậy, tình trạng ô nhiễm môi trường không khí đã xảy ra cục bộ tại một số khu vực phía Nam và phía Bắc của thành phố. Còn khu vực phía Tây (vùng chè Tân Cương) ít ô nhiễm do được điều hòa bởi hệ sinh thái đa dạng, tốc độ đô thị hóa chậm.

Thực hiện chỉ đạo của Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã ban hành văn bản yêu cầu Sở Tài nguyên và Môi trường và các đơn vị liên quan tăng cường tần suất quan trắc môi trường không khí trong chương trình quan trắc định kỳ; vận hành các trạm quan trắc môi trường không khí tự động, liên tục đảm bảo số liệu truyền, kết nối liên tục, không bị gián đoạn. Thực hiện việc tính toán, công bố chỉ số chất lượng không khí xung quanh (AQI); công bố kết quả quan trắc chất lượng môi trường không khí trên Cổng thông tin điện tử và phương tiện truyền thông của tỉnh.