Tại toạ đàm, đại diện Cục Điện lực (Bộ Công Thương) - cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực năng lượng đã viện dẫn nhiều cơ chế, chính sách đảm bảo an ninh năng lượng Quốc gia, trong đó có việc khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) theo hình thức tự sản xuất, tự tiêu thụ.

Cụ thể, Quy hoạch phát triển Điện lực Quốc gia giai đoạn 2021-2030 tầm nhìn đến năm 2045 nhấn mạnh “phấn đấu đến năm 2030 có 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu (phục vụ tiêu thụ tại chỗ, không bán điện vào hệ thống điện quốc gia). Điều này cũng đã bao hàm nghĩa phải có những con số được thống kê cụ thể. Và Nghị định 58/2025/NĐ-CP của Chính phủ (ban hành ngày 03/3/2025) quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới cũng đã chỉ rõ: “Tổ chức, cá nhân có nhu cầu đầu tư xây dựng nguồn điện có nghĩa vụ gửi thông báo tới Sở Công Thương, đơn vị điện lực cấp tỉnh các thông tin về: Tên tổ chức, cá nhân; loại hình nguồn điện, quy mô công suất; mục đích, địa điểm, thời điểm bắt đầu thực hiện, thời điểm hoàn thành”.

Việc thông báo/đăng ký lắp đặt ĐMTMN theo hình thức tự sản xuất, tự tiêu thụ được các cơ quan chức năng chỉ rõ có ít nhất 3 lợi ích cơ bản, đó là: thông qua việc đăng ký/thông báo của tổ chức/cá nhân sẽ giúp cho cơ quan quản lý cập nhật được số liệu về nguồn điện này, qua đó chủ động hơn trong việc đảm bảo cung cấp điện; trong đầu tư mới nguồn điện, lưới điện cũng như vận hành an toàn hệ thống điện.

Ông Lê Việt Cường, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) nêu thực tế: "Có thể tóm tắt 3 ý về vai trò của thông tin của điện mặt trời nói chung cũng như ĐMTMN trong công tác xây dựng Quy hoạch cũng như quản lý vận hành như sau: Thứ nhất, thông tin có vai trò hết sức quan trọng trong công tác xây dựng ra những kịch bản cung/cầu trong trung và dài hạn cho công tác xây dựng quy hoạch từ địa phương cho đến cả quốc gia. Thứ hai, có vai trò quan trọng trong việc đưa ra được các phương án phát triển lưới điện (kể cả lưới điện truyền tải cũng như lưới điện phân phối); Thứ ba, có vai trò quan trọng trong việc đánh giá được đúng về tỷ trọng và đủ về vai trò của điện mặt trời cũng như ĐMTMN trong quá trình thực thi các chính sách để chúng ta có thể có những điều chỉnh cho phù hợp".

Dưới góc độ là đơn vị điều độ, vận hành hệ thống điện Quốc gia, ông Nguyễn Bá Hoài - Phó trưởng phòng Phòng Năng lượng tái tạo, Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO), Bộ Công Thương nêu thực tế, việc người dân, doanh nghiệp (tổ chức/cá nhân) cung cấp các thông tin về ĐMTMN không chỉ phục vụ cho công tác quản lý mà đối với những người điều độ, vận hành hệ thống điện sẽ có một bức tranh đầy đủ hơn về sự phát triển của các nguồn điện, qua đó giúp đảm bảo được việc cung cấp điện an toàn ổn định cho chính doanh nghiệp, người dân: "Việc có đầy đủ thông tin về điện mặt trời mái nhà tiêu hết sức cần thiết. Chúng tôi sẽ sử dụng các số liệu này trong công tác về dự báo công suất phát của các nguồn này cũng như các tính toán về hệ thống điện (như về điện áp, tần số, về quán tính hệ thống…) để đảm bảo cung cấp điện an toàn, ổn định cho người dân. Theo đó thì thông số quan trọng nhất mà chúng tôi cần đấy là thông số về quy mô lắp đặt của loại hình này. Từ đó chúng tôi có thể dự báo được khả năng phát của ĐMTMN trong các khung thời gian vận hành (là ngày tới chu kỳ tới, giờ tới) theo các diễn biến thời tiết. Việc thiếu những thông tin vận hành cơ bản sẽ làm mô hình dự báo của cơ quan điều độ bị ảnh hưởng. Qua đó dẫn đến những cái sai số trong công tác lập lịch vận hành, huy động các nguồn điện, và có thể ảnh hưởng đến việc cấp điện an toàn, ổn định cho người dân".

Theo ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh và mua bán điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), việc các tổ chức/cá nhân - mà cụ thể ở đây là doanh nghiệp và người dân khi lắp đặt ĐMTMN tự sản xuất, tự tiêu thụ đã góp phần quan trọng cùng ngành điện - trong đó có EVN - thực hiện tốt nhiệm vụ đảm bảo điện cho sản xuất và đời sống, vừa góp phần giảm áp lực lên việc cung cấp điện, vừa giảm chi phí trong sử dụng điện của doanh nghiệp và người dân. Sự phối hợp của các tổ chức/cá nhân với ngành điện trong việc cung cấp thông tin về các thông số lắp đặt ĐMTMN sẽ giúp công tác lập kế hoạch cung cấp điện tốt hơn.

"Tất cả những kế hoạch xây dựng này đều dựa trên hai yếu tố yếu tố: Thứ nhất là dự báo phụ tải của chúng ta là bao nhiêu; và thứ hai là trên cơ sở đó sẽ xây dựng một kế hoạch để chuẩn bị nguồn, để phát cho phụ tải. Như vậy, công tác dự báo phụ tải là hết sức quan trọng. Chúng ta cũng hình dung rằng, nếu như có một lượng điện mặt trời mái nhà đi vào và cung cấp cho phụ tải, nhưng đến một thời điểm mà không có ánh nắng mặt trời thì rõ ràng là lưới điện sẽ có trách nhiệm cung cấp cho tất cả những phụ tải này. Và nếu như chúng ta không nắm được thực tế phụ tải này nó là bao nhiêu, thì lúc đó có thể là công tác chuẩn bị nguồn của chúng ta nó chưa được đảm bảo. Kể cả đối với lưới truyền tải hoặc lưới phân phối, lưới hạ thế nó cũng có thể là chưa đảm bảo cho việc phát triển như vậy, thì nó sẽ gây ra những hệ lụy không tốt đối với công tác vận hành, đảm bảo điện" - ông Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, việc thông báo kế hoạch lắp đặt ĐMTMN từ các hộ gia đình và tổ chức còn giúp cho chính các tổ chức/cá nhân - gia đình được hỗ trợ thông tin về thiết bị đạt chuẩn; bảo vệ an toàn cho người dùng và cả lưới điện quốc gia, nhất là các chính sách ưu đãi cho các tổ chức / cá nhân lắp đắt ĐMTMN đang được Chính phủ xây dựng và ban hành.

Chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn nhấn mạnh: "Nếu chúng ta nhìn vào việc thông báo hay đăng ký cũng là một phần nào đó về sau để giúp cho Bộ Công Thương để thực hiện việc quản lý nhà nước, tránh những câu chuyện như là sử dụng hàng trôi nổi, hay nhà thầu không đủ kinh nghiệm, nhưng người ta vẫn đi lắp, đi bán những hệ thống đấy thôi, có thể giá rẻ nhưng không đảm bảo chất lượng nó sẽ dẫn tới những hệ lụy như cháy nổ chẳng hạn. Thì những trường hợp như thế đầu tiên là hộ gia đình là người phải trả giá, sau đó cũng là ảnh hưởng tới các cơ quan quản lý tại địa phương…"

Cũng theo chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn, để công tác thông tin của tổ chức, cá nhân (doanh nghiệp/hộ dân) được thuận lợi thì cùng với sự hướng dẫn và tạo ra các tiện ích của các đơn vị Điện lực hay Sở Công Thương các tỉnh, thành phố thì vai trò quan trọng vẫn là truyền thông chính sách, để người dân hiểu, đồng thuận, thấy rõ trách nhiệm cũng như quyền lợi của mình trong các cơ chế, chính sách của nhà nước - mà việc đồng hành cung cấp thông tin về việc lắp đặt ĐMTMN là một thực tế./.

Nguyên Long