Xuất nhập khẩu tiếp tục là điểm sáng nổi bật của nền kinh tế qua 9 tháng của năm 2025, thể hiện rõ vai trò “chân kiềng” quan trọng trong “cỗ xe tam mã” tăng trưởng là đầu tư, xuất khẩu và tiêu dùng. Thống kê cho thấy, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 9 tháng đạt trên 680 tỷ USD, tăng 17,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt trên 348 tỷ USD, tăng 16,0% so với cùng kỳ năm trước, vượt xa mục tiêu tăng trưởng 12% đặt ra cho cả năm. Ngành Công Thương dự báo tăng trưởng xuất nhập khẩu năm nay sẽ lập kỷ lục mới - với khoảng trên 900 tỷ USD, trong đó, xuất khẩu sẽ tiếp tục tạo “cú huých” cho tăng trưởng quý cuối năm. 

"Doanh nghiệp đổi mới công nghệ, thiết bị, con người và tập làm quen với những đơn hàng nhỏ, những thay đổi mẫu mã liên tục, thường xuyên của khách hàng. Công ty cũng đa dạng hóa thị trường, không tập trung vào thị trường lớn và truyền thống như trước đây. Trước đây, doanh nghiệp chỉ nhận đơn hàng lớn, giờ đơn hàng nhỏ cũng ký hợp đồng làm"

"Bối cảnh và tinh thần của ngành thủy sản trong năm 2025 với quá nhiều những khó khăn, nhưng cộng đồng doanh nghiệp của chúng tôi đã rất chủ động và thích ứng với bối cảnh đó. Cho nên đã có những động thái thúc đẩy xuất khẩu trong những thời điểm thích hợp, trong đó có những cái box - ví dụ như thuế đối ứng liên tục thay đổi như vậy, và có những cái box như vậy thì đều là những thời điểm vàng để doanh nghiệp gia tăng thúc đẩy xuất khẩu mạnh mẽ trong những giai đoạn đó…"

Nhờ vào sự chủ động của doanh nghiệp, ngành hàng trong việc tìm thị trường mới để đa dạng thị trường xuất khẩu; không chê đơn hàng nhỏ; tranh thủ các thời điểm thuận lợi để thúc đẩy xuất khẩu trước các dự báo sẽ gặp bất lợi ở một số thị trường… như chia sẻ của ông Nguyễn Chí Trung - Tổng giám đốc Công ty TNHH Giày Gia Định và bà Lê Hằng - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã đưa xuất khẩu 9 tháng năm 2025 tăng trưởng tới 16% so với cùng kỳ năm trước và tiếp tục có thặng dư thương mại - với mức xuất siêu 16,8 tỷ USD, đóng góp quan trọng vào cân đối vĩ mô và dự trữ ngoại hối của nền kinh tế.

Ông Bùi Huy Sơn - Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp cho biết: "Tính chung 9 tháng, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 348,74 tỷ USD, tăng 16,0% so với cùng kỳ năm trước, vượt xa mục tiêu tăng trưởng 12% đặt ra cho cả năm. Trong 9 tháng, có 32 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chỉ số này có ý nghĩa hết sức quan trọng khi số nhóm hàng thực sự khẳng định vai trò mũi nhọn và có vị thế trên thị trường thế giới. Chúng tôi đánh giá rất cao và rất voi trọng chỉ số này (chiếm 93,1% tổng kim ngạch xuất khẩu, trong đó có 7 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 67,9%) ..."

Bức tranh xuất nhập khẩu 9 tháng năm 2025 cho thấy Việt Nam đang duy trì đà phục hồi mạnh mẽ, với xuất siêu ổn định, tăng trưởng thị trường đa dạng và động lực nội tại ngày càng lớn. 680,6 tỷ USD kim ngạch, 16,8 tỷ USD xuất siêu, đây là những con số ấn tượng, không chỉ khẳng định sức bền của nền kinh tế, mà còn cho thấy hiệu quả của chính sách điều hành vĩ mô và nỗ lực thích ứng linh hoạt của doanh nghiệp.

Theo ông Vũ Minh Tâm - Trưởng phòng Tổng hợp Chính sách - Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương, có ít nhất 4 yếu tố đáng kể trong tăng trưởng xuất khẩu cao 9 tháng qua, đó là: (1) hoạt động xuất nhập khẩu duy trì đà tăng trưởng ổn định qua các tháng, đặc biệt là trong quý III  - kim ngạch xuất khẩu liên tục đạt mức cao trên 40 tỷ USD/tháng trong các tháng 7, 8 và 9 - là mức kim ngạch xuất khẩu hàng tháng cao nhất trong nhiều năm trở lại đây. (2) Thứ hai là tăng trưởng xuất khẩu được ghi nhận ở hầu hết các nhóm hàng, tập trung vào các mặt hàng chủ lực như nông sản, thủy sản và nhóm hàng công nghiệp chế biến. (3) Thứ ba là các chính sách và biện pháp thúc đẩy tăng trưởng, cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh, và thứ 4 là nỗ lực đa dạng hoá thị trường xuất khẩu, nhất là việc khai thác hiệu quả các FTA. Ông Vũ Minh Tâm dẫn chứng:

"Xuất khẩu đã khai thác tốt các thị trường có FTA, trong đó, xuất khẩu sang EU tăng hơn 8%, sang Trung Quốc và Nhật Bản đều ghi nhận mức tăng 9%, xuất khẩu sang Hàn Quốc tăng khoảng 12%. Các thị trường đối tác trong khu vực CPTPP cũng duy trì tăng trưởng tích cực, đóng góp vào mức tăng chung của xuất khẩu. Trong đó, một số thị trường xuất khẩu cũng ghi nhận tăng trưởng ấn tượng, như Canada tăng trên 17%, Mexico tăng 22,8%. Ngoài ra, nhiều mặt hàng xuất khẩu mới đạt mức tăng cao, điển hình như đồ chơi, dụng cụ thể thao và bộ phận, ước đạt 6,5 tỷ USD trong 9 tháng, tăng 133% so với cùng kỳ năm trước…"

Mặc dù nhận định có nhiều thuận lợi trong hoạt động xuất khẩu quý cuối năm và Việt Nam có thể thiết lập một kỷ lục mới, cán cân thương mại tiếp tục xuất siêu năm thứ 10 liên tiếp, với giá trị có khả năng lên tới gần 30 tỷ USD, song, Bộ Công Thương cũng chỉ ra 2 áp lực lớn, đó là xu hướng bảo hộ thương mại và các căng thẳng địa chính trị… tạo nên những yếu tố bất định, khó lường, trực tiếp ảnh hưởng đến cầu tiêu dùng, chuỗi cung ứng hàng hóa cũng như làm gia tăng chi phí logistics trong hoạt động xuất nhập khẩu.

Bộ Công Thương cho biết sẽ tập trung 5 nhóm giải pháp chính cho mục tiêu tăng trưởng quý cuối năm này và làm tiền đề cho mục tiêu tăng trưởng cao trong giai đoạn tới, đó là: (1) Tiếp tục thúc đẩy xuất khẩu, đa dạng hóa thị trường, mở rộng xuất khẩu; (2) Tiếp tục triển khai Nghị quyết 59 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới. (3) Tiếp tục theo dõi sát diễn biến chính sách thuế quan của Hoa Kỳ, chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng hai bên để trao đổi, làm rõ và xử lý các vấn đề phát sinh, hạn chế nguy cơ áp dụng các biện pháp bất lợi hơn đối với hàng hóa Việt Nam. (4) Tiếp tục đàm phán, ký kết các FTA mới; (5) Theo dõi sát để kịp thời khắc phục những hạn chế trong xuất khẩu của khối các doanh nghiệp trong nước để hỗ trợ xuất khẩu, giảm sự phụ thuộc với khối FDI; Tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, quảng bá sản phẩm để giúp doanh nghiệp mở rộng tiếp cận khách hàng mới...

Đây cũng là mong muốn của các doanh nghiệp, ngành hàng đối với ngành Công Thương - như kiến nghị của bà Lê Hằng - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP): "Với những biến động của thị trường hiện nay, câu chuyện thị trường nó chi phối tình hình xuất nhập khẩu như vậy thì chúng tôi rất mong là Bộ Công Thương tiếp tục duy trì hoạt động tổ chức giao ban hàng tháng với các tham tán thương mại. Tôi đánh giá rất cao bởi vì các tham tán thương mại ở các thị trường họ nắm thông tin rất sát. Họ biết rất rõ những biến động, kể cả về mặt chính trị, những tình hình và nhu cầu , thì những thông tin đó vô cùng quý giá đối với các hiệp hội, DN ngành hàng của chúng tôi - ít nhất là về mặt thông tin. Chúng ta muốn mở rộng sang các thị trường ngách - đặc biệt như với thủy sản còn rất thiếu thông tin về thị trường ngách, nhu cầu như thế nào, rồi quy định thị trường làm sao, rồi vấn đề thuế quan như thế nào,… thì đấy đang là những cái rất cần được hỗ trợ từ phía Bộ Công Thương". 

Đồng quan điểm này, chuyên gia kinh tế, TS Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh (BCSI) đặc biệt nhấn mạnh tới các chính sách mang tính kết nối giữa các doanh nghiệp trong nước với khối FDI, giữa đầu tư với XNK để chủ động cả nguồn cung đầu vào cho sản xuất gắn với xuất khẩu bền vững hơn: "Nếu mà nói nội tại của doanh nghiệp thì nó là cái kết nối như thế nào, hiểu thị trường như thế nào. Tôi lấy ví dụ nhỏ, FTA - chúng ta sẽ trao đổi thêm như Eu chẳng hạn, thị trường EU hai mấy nước, nhưng  thực ra chúng ta vẫn đang tập trung vào một vài nước thôi, còn những thị trường còn lại gần như xuất nhập khẩu rất thấp, gần như không đáng kể. Vậy thì làm sao chúng ta hiểu tốt hơn, thì nó lại quay lại vấn đề thông tin, nhưng mà còn hơn cả thông tin, đấy là vấn đề những đối tác cụ thể, những doanh nghiệp cụ thể, những con người cụ thể chúng ta có thể chơi và làm ăn được…"

Cùng với đa dạng thị trường thì việc thực hiện hiệu quả phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại gắn với quá trình thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cũng được nhấn mạnh. Cụ thể như đối với lĩnh vực xuất nhập khẩu, từ ngày 1/7/2025, theo Nghị định 146 của Chính phủ, việc phân cấp thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) đã được chuyển giao từ Bộ Công Thương về cho các địa phương. Việc này giúp doanh nghiệp được cấp chứng nhận ngay tại địa phương, nơi đặt nhà máy sản xuất, rút ngắn thời gian xử lý, giảm chi phí và tạo thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu./.

Nguyên Long