Nhiều ý kiến cho rằng, việc Luật Công nghệ cao sửa đổi đang được Quốc hội cho ý kiến không chỉ là bước đi chiến lược nhằm cụ thể hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá khoa học - công nghệ, mà còn đặt ra những câu hỏi lớn về khả năng thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài chất lượng cao.

Luật Công nghệ cao được Quốc hội ban hành từ năm 2008, là đạo luật đầu tiên và duy nhất điều chỉnh về công nghệ cao tại Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều quy định trong đó đã trở nên lỗi thời, thiếu đồng bộ với pháp luật chuyên ngành, không thể thực hiện được hoặc không còn phù hợp với thực tiễn. Trong khi đó, hệ thống pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đang được điều chỉnh toàn diện, đòi hỏi Luật Công nghệ cao phải sửa đổi để bảo đảm thống nhất, đồng bộ và tạo nền tảng pháp lý cho phát triển.

Mặt khác, kể từ khi ban hành đến đến nay, Luật Công nghệ cao mới chỉ được sửa đổi ở phạm vi hẹp tại các điều khoản nhỏ năm 2013 (liên quan đến ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp) và năm 2014 (điều chỉnh nội dung liên quan theo Luật Đầu tư). Nhưng chưa có lần sửa đổi nào mang tính tổng thể để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và phù hợp với bối cảnh pháp lý, kinh tế - xã hội trong nước và quốc tế đang có nhiều thay đổi nhanh chóng, sâu sắc. Do đó, việc sửa đổi Luật là bước đi cần thiết để thể chế hóa tinh thần của Nghị quyết số 57 ngày 10/8/2023 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Qua đó tạo hành lang pháp lý minh bạch, ổn định và hấp dẫn đối với các hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực công nghệ cao.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết: "Dự án Luật công nghệ cao tạo hành lang pháp lý thuận lợi để phát triển công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ chiến lược; hoàn thiện chính sách coi công nghệ cao, công nghệ chiến lược là một trong những đột phá chiến lược để phát triển kinh tế xã hội và tự chủ công nghệ của Việt Nam; hoàn thiện chính sách ưu đãi và cơ chế hỗ trợ gắn với tính hiệu quả linh hoạt trong hỗ trợ các khu công nghệ cao thế hệ mới. Quan điểm xây dựng dự thảo luật là cụ thể hóa đường lối của Đảng, đưa công nghệ cao, công nghệ chiến lược trở thành một trong những động lực chính để phát triển đất nước; bám sát xu thế công nghệ chiến lược quốc gia và yêu cầu thực tiễn để tạo hành lang pháp lý hiệu quả; học hỏi kinh nghiệm quốc tế cho việc xây dựng chính sách phát triển công nghệ cao, áp dụng phù hợp với điều kiện của Việt Nam; giữ lại các quy định hiệu quả của luật hiện hành, điều chỉnh, bổ sung mới để đảm bảo tính ổn định và cập nhật của hệ thống luật pháp. Luật có bố cục logic rõ ràng, dễ áp dụng và nâng cao hiệu quả quản lý".

Đại biểu Nguyễn Chu Hồi, đoàn Hải Phòng khẳng định: Việc sửa đổi Luật Công nghệ cao sau hơn 15 năm thực thi được xem là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đang trở thành động lực then chốt của tăng trưởng kinh tế số:

"Có thể nói rằng là công nghệ cao được sửa dựa trên cả những cái thực tiễn. Chính vì thế, cho nên là từ những vấp váp, từ những rào cản và những thành tựu đã đạt được bước đầu thì luật này tập trung vào tạo hành lang pháp lý. Từ Nghị quyết 57 thì Trung ương và Ban chỉ đạo đã xác định được 11 nhóm sản phẩm công nghệ ưu tiên quốc gia, trong đó thì đến hơn 50 % các nhóm đó liên quan đến công nghệ cao. Chính vì thế mà chúng ta sửa luật lần này chính là tiếp tục phát triển về công nghệ cao đi đúng hướng".

Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) gồm 6 chương và 27 điều, giảm 8 điều và có sự thay đổi về cấu trúc, hình thức so với Luật hiện hành, gồm 6 nhóm chính sách là: Hoàn thiện khái niệm và tiêu chí về công nghệ cao; Thiết kế lại hệ thống các chính sách và đối tượng hưởng chính sách ưu tiên, ưu đãi, hỗ trợ đầu tư; Khuyến khích phát triển hệ sinh thái công nghệ cao; Bổ sung quy định về các mô hình khu công nghệ cao, đô thị công nghệ cao; Bổ sung và hoàn thiện các quy định quản lý nhà nước về công nghệ cao, cơ chế quản lý, kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả; Bổ sung các quy định về yêu cầu chuyển đổi số toàn diện hoạt động công nghệ cao.

Đại biểu Lê Thanh Hoàn, đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá nhấn mạnh: "Dự thảo Luật CNC thể hiện sự chuyển dịch rất chiến lược, từ chính sách là chúng ta khuyến khích cho đến bây giờ chúng ta là có chính sách tập trung có trọng điểm mà trực tiếp là đạt được năng lực tự chủ công nghệ quốc gia. Và chúng tiếp tục Luật hóa công nghệ chiến lược, bổ sung vào Luật công nghệ cao tại Điều 6a và mục tiêu cốt lõi là chúng ta có khả năng làm chủ công nghệ trong thời hạn từ 3 đến 5 năm, và với chính sách ưu tiên là Nhà nước sẽ cam kết áp dụng cơ chế đặc thù để phát triển và nội địa hóa ứng dụng công nghệ chiến lược nhằm tạo ra các sản phẩm chiến lược. Hiện tại thì tôi thấy rằng dự thảo trình đã thiết lập một cơ chế ưu đãi rất cụ thể. Ví dụ như thuế 5 % trong 15 năm đối với doanh nghiệp công nghệ chiến lược mức 1. 7% trong 15 năm đối với công nghệ chiến lược mức 2 và doanh nghiệp công nghệ cao mức 1".

Dự thảo bổ sung một chương riêng về phát triển công nghệ chiến lược, quy định từ nghiên cứu, thử nghiệm, ứng dụng, thương mại hóa, chuyển giao đến thu hút và phát triển nhân lực chất lượng cao. Cùng với đó, dự thảo quy định chuyển đổi số toàn diện hoạt động công nghệ cao, bao gồm số hóa dữ liệu, hạ tầng, chính sách liên quan để vận hành trên nền tảng số và hệ thống quản trị thông minh. Đáng chú ý, dự thảo bổ sung quy định về phát triển đô thị công nghệ cao là nơi có khu công nghệ cao làm hạt nhân, được quy hoạch, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ, cơ chế quản trị hiện đại nhằm bảo đảm điều kiện sống, làm việc và sáng tạo hiện đại, bền vững để phát triển hệ sinh thái công nghệ cao.

Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh, đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Thọ cho rằng: "Quy định về đô thị công nghệ cao tại Điều 24 của dự thảo luật, đây là một bước tiếp cận mới, tôi nghĩ là chiến lược trong việc hình thành hệ sinh thái công nghệ cao gắn với nghiên cứu đào tạo thương mại hóa sản xuất sản phẩm công nghệ cao trong một không gian đô thị hiện đại, đồng bộ. Để mô hình này thực hiện khả thi thì tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện khung pháp lý".

Dự thảo Luật Công nghệ cao sửa đổi cũng bổ sung các quy định khuyến khích doanh nghiệp trong nước, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tham gia đầu tư, nghiên cứu và thương mại hóa công nghệ cao. Các viện nghiên cứu, trường đại học có hoạt động R&D sẽ được khuyến khích phát triển doanh nghiệp công nghệ cao, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Với hàng loạt những quy định mới, Luật Công nghệ cao (sửa đổi) được kỳ vọng tạo hành lang pháp lý đủ mạnh để Việt Nam bứt phá, gắn kết chặt chẽ giữa phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và mục tiêu phát triển bền vững của đất nước./.