Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, sở hữu trí tuệ đang trở thành công cụ chiến lược để bảo vệ, chiếm lĩnh công nghệ và cạnh tranh quốc tế. Doanh nghiệp toàn cầu coi sáng chế như "vũ khí mềm" để kiểm soát thị trường, trong khi đầu tư vào tài sản vô hình ngày càng vượt trội so với tài sản hữu hình. Nhiều quốc gia trên thế giới cũng đã hình thành mô hình khai thác tài sản trí tuệ, biến quyền sở hữu trí tuệ thành tiền qua định giá, chuyển nhượng, cấp phép, giao dịch trên sàn. Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, những quy định tại dự thảo Luật nhằm tạo cơ sở pháp lý đầy đủ thúc đẩy việc khai thác thương mại quyền Sở hữu trí tuệ nhằm biến quyền Sở hữu trí tuệ thành tài sản có giá trị thương mại, có thể khai thác và sử dụng như các tài sản hữu hình khác:
"Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sở hữu trí tuệ, tạo hành lang pháp lý vững chắc và thuận lợi cho hoạt động bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, xác định giá trị và lập danh mục riêng để quản trị đối với quyền sở hữu trí tuệ chưa đáp ứng điều kiện ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán".
Với dự thảo luật lần này, quyền sở hữu trí tuệ không chỉ được bảo vệ mà còn có thể được định giá, mua bán và trở thành tài sản thực sự. Điểm chuyển đổi quan trọng nhất là từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa kết quả nghiên cứu. Nhờ đó, sở hữu trí tuệ sẽ trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của doanh nghiệp và của cả quốc gia.
Cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, tri thức đã trở thành vốn chiến lược của nền kinh tế. Giá trị quốc gia không còn nằm ở tài sản hữu hình, mà ở khả năng khai thác các tài sản vô hình như sáng chế, nhãn hiệu, dữ liệu, phần mềm, ý tưởng. Luật sửa đổi lần này, không chỉ bảo vệ quyền mà còn tạo hành lang để trí tuệ Việt Nam được khai thác, định giá và thương mại hóa, trở thành nguồn lực trực tiếp cho tăng trưởng kinh tế, ĐBQH Nguyễn Thị Thúy Ngần, đoàn đại biểu quốc hội tỉnh Bắc Ninh đề nghị:
"Để thị trường giao dịch quyền sở hữu trí tuệ phát triển, giúp doanh nghiệp huy động vốn từ chính giá trị sáng tạo của mình thay vì chỉ dựa vào tài sản hữu hình thì quyền sở hữu trí tuệ phải được ghi nhận công khai, kiểm toán như tài sản hữu hình để bảo đảm tính minh bạch trong báo cáo tài chính. Đồng thời Chính phủ chỉ đạo ban hành chuẩn mực định giá quyền sở hữu trí tuệ thống nhất trên phạm vi quốc gia, bảo đảm hài hòa với thông lệ quốc tế và tương thích với hệ thống kế toán Việt Nam. Các kết quả định giá được công bố trong cơ sở dữ liệu giá quyền sở hữu trí tuệ quốc gia".
Theo dự thảo Luật, Chính phủ sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá trị những quyền đã được giao dịch hợp pháp và ban hành phương pháp định giá chuẩn. Đồng thời thí điểm một loạt chính sách như cho phép thế chấp vay vốn, huy động vốn qua thị trường chứng khoán và phát triển các sản phẩm bảo hiểm, công cụ tài chính dựa trên tài sản trí tuệ. Mục tiêu là phát triển thị trường sở hữu trí tuệ, tạo động lực thương mại hóa các kết quả nghiên cứu, qua đó nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm quốc gia và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, đoàn đại biểu QH thành phố Hải Phòng cho rằng: "Hai điểm rất quan trọng mà dự thảo luật lần này đã quy định. Điều đầu tiên cho các chủ sở hữu tự giá giá trị tài sản của sở hữu trí tuệ của mình và trên cơ quy định của pháp luật hiện nay đang chỉnh sửa theo hướng giao cho Chính phủ quy định chi tiết phương pháp định giá và danh mục này. Tôi cho rằng khi Chính phủ quy định rõ cái này thì các chủ sở hữu sẽ có cơ sở để định giá cái sở hữu trí tuệ của mình và chuyển giao một cách phù hợp. Hiện nay Chính phủ đang trình theo cái hướng Luật sở hữu trí tuệ thì sửa theo hướng xác định nguyên tắc, còn nội dung, phương pháp định giá thì giao cho Chính phủ quy định chi tiết. Và khi giao cho Chính phủ quy định chi tiết thì Chính phủ có thể căn cứ vào đánh giá thực trạng thời gian vừa qua để có thể đưa ra hướng dẫn, văn bản quy định chi tiết một cách phù hợp hơn để làm sao vừa tháo gỡ được thực thi pháp luật trong thời gian vừa qua nhưng mà vẫn giữ đúng tinh thần của luật đang được đặt ra tại kỳ họp này. Có rất nhiều công trình thì hiệu quả lợi ích ra rất khó, nhưng từ quá trình nghiên cứu đến chuyển giao đòi hỏi nguồn lực rất lớn. Bây giờ nếu mà chúng ta xác định như vậy, nó là cái tài sản vô hình thì các doanh nghiệp có cơ sở đầu tư, họ có thể nhận cái kết quả chuyển giao từ các chủ sở hữu, từ các nhà nghiên cứu để chúng ta có thể chuyển giao cái đó ra thực tiễn áp dụng".
Định giá tài sản trí tuệ như một bài toán khó, càng thách thức hơn khi đối tượng của quyền sở hữu công nghiệp phải đáp ứng điều kiện về tính mới, kéo dãn thêm khoảng cách khi vốn dĩ giữa chúng đã ít có điểm tương đồng do hoàn cảnh, môi trường, điều kiện tồn tại và phát triển khác nhau. Ông Nguyễn Hữu Cẩn, Quyền Viện trưởng Viện sở hữu trí tuệ quốc gia, Bộ khoa học và công nghệ cho biết:
"Có thể nói rằng là với những sửa đổi lần này chúng tôi thấy có những điểm mới rất tích cực mà nó mang tính chất bước ngoặt. Cần phải coi quyền sở hữu trí tuệ của các tổ chức, cá nhân của Việt Nam hiện nay nó không chỉ là tài sản thuộc sở hữu riêng cái mà nó là một phần quan trọng của nguồn lực nội sinh của đất nước để thúc đẩy cái tăng trưởng và phát triển bền vững. Chính vì thế, cho nên mọi hành vi cố ý xâm phạm quyền và vi phạm pháp luật về sở hữu trí tuệ thì nó không chỉ bị coi là vi phạm về văn hóa về đạo đức xã hội mà cần phải bị lên án và đấy là cái hành vi xâm hại quyền tài sản và xử lý nghiêm minh. Đấy là vấn đề nhận thức chúng ta cần phải đặt ra những cái nền móng về đạo đức văn hóa liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ và thái độ nghiêm khắc đối với những hành vi ăn cắp tài sản trí tuệ như là ăn cắp tài sản hữu hình".
Không chỉ bảo hộ, đã đến lúc thương mại hóa mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ. Thực tế này đặt ra yêu cầu phải có khung pháp lý mạnh hơn, để sở hữu trí tuệ không chỉ được bảo hộ mà còn được khai thác và thương mại hóa, biến tri thức sáng tạo thành của cải quốc gia./.
Bình luận