Không rộn ràng như tiếng cồng, không du dương như tiếng sáo, nhạc cụ này có âm thanh trầm ấm, vang vọng, mang theo hơi thở của đất, của cây, của gió…, âm sắc vừa uy linh, vừa hoang sơ, vừa gần gũi, lan tỏa mạnh mẽ giữa không gian đại ngàn.
Ki pah được chế tác từ sừng của con trâu đực trưởng thành – sinh vật gắn liền mật thiết với đời sống, lao động và tín ngưỡng của người dân. Trong tiếng Êđê ki là sừng, pah là vỗ. Người thổi ki pah khi muốn thay đổi cao độ sẽ dùng ngón cái tay trái để bịt mở đầu nhọn, dùng bàn tay phải vỗ vào đầu lớn, tạo nên âm thanh vang vọng.
Để tạo ra một ki pah có hồn, nghệ nhân Êđê phải trải qua một quá trình chế tác tỉ mỉ và công phu, đòi hỏi sự am hiểu về vật liệu và kỹ thuật truyền đời. Họ lựa chọn chiếc sừng trâu to, chắc chắn, không bị nứt vỡ, sau đó làm sạch kỹ lưỡng, khoét rỗng bên trong và tạo hình. Nghệ nhân Y-Dăk Niê (Aê H’Nhăm), tại buôn Sut Mđưng, xã Čư̆ Suê, huyện Čư̆ M’Gar, tỉnh Đắk Lắk cho biết, phần quyết định âm thanh ki pah chính là việc gắn lưỡi gà bằng tre hoặc gỗ ở phần miệng thổi. Một chiếc ki pah hoàn chỉnh không chỉ đẹp về hình thức mà còn phải vang được những giai điệu của núi rừng, của tâm linh.
Bình luận