# Hệ thống Đặt cọc Hoàn trả (gọi tắt theo tiếng Anh là DRS) là mô hình theo đó người tiêu dùng mang trả lại các bao bì đồ uống dùng một lần sau khi sử dụng để nhận lại khoản tiền đặt cọc ban đầu. Điểm hoàn trả có thể là các cửa hàng bán lẻ, khách sạn, nhà hàng, quán café hoặc các điểm hoàn trả tập trung. Khoản tiền đặt cọc ban đầu tuy nhỏ nhưng được coi là động lực tài chính để người tiêu dùng mang trả lại bao bì đồ uống đã sử dụng thay vì xả vào môi trường. Chính vì thế DRS sẽ giúp tăng tỷ lệ thu gom và cải thiện đáng kể chất lượng nhựa tái chế do bao bì được thu gom riêng, ít bị nhiễm bẩn. Đáng chú ý, DRS được coi là công cụ hỗ trợ thiết thực cho việc thực hiện các quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất nêu trong Luật Bảo vệ môi trường 2000 và 2024. Cụ thể, thay vì xây dựng quy trình thu gom riêng, các doanh nghiệp sản xuất và phân phối đồ uống có thể tham gia hệ thống thu gom tập trung nhờ DRS qua đó tăng tính minh bạch, tối ưu chi phí và đảm bảo tỷ lệ thu hồi bao bì theo quy định pháp luật.
DRS đã được kiểm chứng là một giải pháp hiệu quả giúp đạt được tỷ lệ thu gom để tái chế rất cao đối với các bao bì đồ uống dùng một lần. Hiện có hơn 40 vùng lãnh thổ ở châu Âu, châu Mỹ, châu Phi, Trung Đông, và châu Đại Dương đã áp dụng hệ thống DRS cho các loại bao bì đồ uống dùng một lần. Tuy nhiên, hiện chưa có có quốc gia Đông Nam Á nào triển khai hệ thống này. Theo Báo cáo Nghiên cứu, DRS hoàn toàn khả thi ở Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam cần một hệ thống DRS riêng phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội như thị trường đồ uống và cơ sở hạ tầng quản lý chất thải rắn trong nước. Vì thế, Báo cáo Nghiên cứu đã có những thông số kỹ thuật chi tiết cho hệ thống DRS của Việt Nam cùng với đó là đề xuất các bước chuẩn bị cần thiết để đảm bảo hiệu quả thực tiễn khi áp dụng mô hình này.
Dự kiến, nếu được thực thi hiệu quả, DRS sẽ chuyển hướng tới 77.000 tấn chất thải bao bì khỏi các bãi chôn lấp hàng năm, cắt giảm 265.000 tấn phát thải CO2, đồng thời tạo ra khoảng 6.400 việc làm chính thức và 9.600 cơ hội trong khu vực lao động tự do về rác thải. Nghiên cứu cũng chỉ ra thiết kế này phù hợp với chính sách Trách nhiệm Mở rộng của Nhà sản xuất (EPR) tại Việt Nam và góp phần tích cực vào các mục tiêu quốc gia về giảm ô nhiễm nhựa đại dương cũng như đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050.
Theo bà Hilde Solbakken, Đại sứ Na Uy tại Việt Nam, ở Na Uy, hệ thống đặt cọc hoàn trả đã giúp quốc gia này đạt được một trong những tỷ lệ tái chế chai nhựa cao nhất thế giới — trên 90%. Trên toàn châu Âu, các hệ thống tương tự đã chứng minh rằng thiết kế thông minh, kết hợp với sự tham gia mạnh mẽ của công chúng kể cả khu vực doanh nghiệp, mang lại kết quả môi trường thực sự và tích cực. Với những cam kết về tính bền vững, Việt Nam có thể hưởng lợi rất nhiều từ các mô hình đã được chứng minh này, qua đó thúc đẩy tỷ lệ tái chế và giải quyết hiệu quả vấn đề ô nhiễm nhựa. Trong khi đó, ông Nguyễn Hưng Thịnh, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, tại Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng kinh tế và dân số, lượng chất thải nhựa phát sinh ngày càng lớn, đòi hỏi những giải pháp toàn diện và đột phá. Việc thúc đẩy khép kín vòng tuần hoàn nhựa, đặc biệt là nhựa sau tiêu dùng (PCR) không chỉ giảm thiểu ô nhiễm mà còn mang lại giá trị kinh tế to lớn. Trong bối cảnh đó, Hệ thống Đặt cọc Hoàn trả (DRS) mang đến một hướng tiếp cận mới, tiềm năng và hiệu quả.
Bình luận