Không chỉ tận dụng nguồn chất thải chăn nuôi sản xuất ra điện năng giá rẻ, tiết kiệm chi phí, tạo nguồn thu mới cho nông dân mà quan trọng là giảm thiểu ô nhiễm, góp phần xây dựng ngành chăn nuôi bền vững và có trách nhiệm hơn với môi trường. Đây chính là nỗ lực phát triển “Năng lượng sinh học trong các trang trại chăn nuôi” ở Việt Nam với sự hỗ trợ của chính phủ Australia.

Là chủ trang trại nuôi 4.000 con lợn thịt ở xã Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên, ông Trần Xuân Phong chia sẻ, một trong những vấn đề đau đầu, nan giải nhất kể từ khi mở trang trại năm 2018 là việc xử lý chất thải chăn nuôi. Cho đến đầu năm 2024, ông Phong may mắn đã gặp được giải pháp để xử lý hiệu quả chất thải - giảm triệt để mùi, giảm xả khí metan ra môi trường - đó là sử dụng máy phát điện bằng khí biogas, tận dụng chính nguồn chất thải chăn nuôi hàng ngày.

“Trước đây mình phải xả thải ra môi trường hoặc là đốt thì đều không hiệu quả; còn nay đã tận dụng được nguồn chất thải, đưa vào máy xử lý, không sinh nhiệt, không phải đốt, từ đó giảm thiểu ô nhiễm môi trường; kể cả mùi chất thải cũng giảm. Trước đây, dù đốt thì mùi không thể hết được, nhưng khi qua máy xử lý thì gần như không có mùi nữa”, ông Phong cho biết.

Vừa giới thiệu về trang trại nuôi lợn rộng 6 ha với năng suất 1.000 tấn thịt lợn/năm, ông Trần Xuân Phong vừa hào hứng chia sẻ về hệ thống xử lý chất thải thành điện năng giá rẻ mà ông rất tâm đắc: “Bây giờ, tất cả chất thải của hệ thống chuồng ở đây đều gom về bể chứa đầu tiên 300 m3, sau đó dùng máy tách phân, khi tách thì nước chảy vào hệ thống biogas có hệ thống ống dẫn ra hầm biogas bên ngoài kia. Còn phân khô đóng bao bán cho bà con trồng cây”…

Theo ông Trần Xuân Phong, điểm mấu chốt của hệ thống này chính là chiếc máy phát điện chạy bằng khí sinh học (biogas) mà ông thuê sử dụng từ đầu năm 2024. Thoăn thoắt thao tác điều khiển vận hành máy bằng điện thoại thông minh, ông Phong cho biết, chiếc máy này do một đơn vị doanh nghiệp Việt Nam lắp ráp và đưa ra giải pháp vận hành. Đây là một trong các doanh nghiệp được hưởng lợi từ dự án “Năng lượng sinh học trong các trang trại chăn nuôi” thuộc Chương trình Nền tảng Đối tác Doanh nghiệp (BPP) do chính phủ Australia tài trợ từ năm 2016. Hơn 9,4 triệu đô la Australia đã được đầu tư hỗ trợ cho 16 đối tác tư nhân tập trung ứng phó với biến đổi khí hậu, thị trường các-bon bền vững và sinh kế toàn diện, đặc biệt dành cho phụ nữ và người khuyết tật.

Các dự án hợp tác được triển khai qua 3 vòng chủ đề gồm có: Phục hồi Xanh, Thị trường Các-bon và Thích ứng với Biến đổi Khí hậu, đã huy động thêm 13,6 triệu đô la Australia từ khu vực tư nhân đồng tài trợ. Các dự án này đã cùng nhau thúc đẩy các sáng kiến giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu, giúp cắt giảm 193.000 tấn khí CO₂, tạo ra hàng nghìn việc làm cho các nhóm yếu thế và chứng minh giá trị của sự hợp tác toàn diện trong khu vực tư nhân.

Trong đó, dự án “Năng lượng sinh học trong các trang trại chăn nuôi” thuộc nhóm chủ đề Phục hồi Xanh, hỗ trợ nhiều trang trại chăn nuôi lợn trên khắp Việt Nam chuyển đổi khí sinh học dư thừa thành nguồn điện tái tạo với giá cả phải chăng kể từ năm 2021. Bà Nguyễn Thị Quỳnh Hương - Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) - Quản lý dự án cho biết, đối tác chính bao gồm SNV đóng vai trò hỗ trợ kỹ thuật, quản lý nguồn tài trợ và hỗ trợ cho các đơn vị tham gia. Theo bà Hương, đối tượng chính tiếp nhận tài trợ này là các doanh nghiệp phát triển máy phát điện khí sinh học biogas cũng như dịch vụ năng lượng biogas cho các trang trại chăn nuôi.

“Điều đặc biệt của sáng kiến này là phát triển mô hình cho thuê máy phát điện, vì thông thường, người ta sẽ chỉ bán máy phát điện. Mô hình này vừa nhằm chứng minh chất lượng của máy phát điện biogas, vừa thiết lập dịch vụ uy tín cho người sử dụng máy phát điện. Theo sáng kiến này, các trang trại chăn nuôi không phải đầu tư bất cứ nguồn tiền nào cho việc mua máy phát điện, mà máy đó được đầu tư bởi các đơn vị doanh nghiệp tham gia dự án. Họ sẽ bán điện cho các trang trại, đưa máy đến các trang trại chăn nuôi đã có hệ thống xử lý chất thải, tại đây họ áp dụng công nghệ khí sinh học biogas. Việc thu giữ tất cả khí biogas đó rồi chuyển đổi thành điện, cung cấp cho chính trang trại đã góp phần giảm phát thải cho các trang trại”, bà Hương chia sẻ.

Bà Hương cho biết, đến thời điểm kết thúc vào năm 2024, dự án đã lắp đặt 120 máy phát điện sinh học tại 98 trang trại ở 24 tỉnh thành; xử lý hơn 3,2 triệu tấn phân chuồng mỗi năm; sản xuất hơn 16.800 MWh điện sạch; tạo ra hơn 500 việc làm bao gồm đào tạo thế hệ kỹ thuật viên và nhân viên vận hành khí sinh học mới. Cũng theo bà Hương, dự án đã đạt chứng nhận Thiết kế Tiêu chuẩn Vàng, trở thành dự án tín chỉ các-bon khí sinh học chăn nuôi đầu tiên tại Việt Nam sử dụng phần cứng chuyển đổi khí sinh học thành năng lượng sinh học.

Từ góc độ đơn vị doanh nghiệp Việt được hưởng lợi, ông Tống Anh Chính, Giám đốc Công ty Chính Phát chia sẻ: “Khi chưa có dự án, chưa có nguồn tài chính, công nghệ sử dụng tương đối thấp. Sau khi có dự án, cộng với vốn đối ứng của doanh nghiệp thì đã nhập được máy móc tốt hơn, mua sắm trang thiết bị tốt hơn; từ đó thuyết phục các doanh nghiệp FDI nước ngoài để mình có thể bán điện cho các trang trại của họ. Tức là làm sao đạt được tiêu chuẩn điện áp - đây là thách thức khó nhất. Khi dự án được triển khai, các thầy của các trường đại học cùng các doanh nghiệp cùng hợp tác sẽ tạo ra bước đột phá để tạo chất lượng điện áp ổn định; từ đó mở rộng thị trường phát triển”.

Đặc biệt theo ông Chính, kể từ khi có dự án, khoảng 70% nguồn tài chính của các doanh nghiệp như công ty Chính Phát đều đến từ biogas. Bên cạnh đó, không chỉ nuôi hệ thống nhân viên công ty mà còn tạo công ăn việc làm cho hàng trăm lao động địa phương, tăng thêm thu nhập hàng tháng nhờ vận hành máy biogas, hướng tới phát triển doanh nghiệp bền vững.

Cùng tâm trạng, không giấu được sự vui mừng khi nói về những hiệu quả thực tế chỉ trong gần 2 năm tham gia dự án “Năng lượng sinh học trong các trang trại chăn nuôi”, ông Trần Xuân Phong - chủ trang trại tiết lộ: “Hiệu quả của dự án rất rõ nét, điện của máy biogas chỉ rẻ bằng 50% toàn bộ chi phí vận hành, khấu hao so với giá của điện lực đang bán. Nếu hầm biogas rất tốt thậm chí có thể giảm tới 70% giá điện”.

Trước những kết quả thực tiễn mà dự án mang lại cho doanh nghiệp và nông dân Việt, Đại sứ Australia tại Việt Nam Gillian Bird nhấn mạnh, chính phủ Australia và Việt Nam đều cam kết đạt mục tiêu đưa mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Bởi thế, Dự án “Năng lượng sinh học trong các trang trại chăn nuôi” thuộc chương trình Nền tảng Đối tác doanh nghiệp là một trong nhiều cách thức mà Australia đang hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng xanh và nền nông nghiệp bền vững hơn của Việt Nam. Đại sứ Gillian Bird cũng bày tỏ vui mừng khi quan hệ đối tác này đang giúp giảm phát thải và chi phí năng lượng cũng như tạo việc làm và nguồn thu nhập mới cho nông dân Việt Nam./.

Phương Hoa