Cần thiết đa dạng hóa giao dịch
Theo Nghị quyết 222/2025/QH15 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam (có hiệu lực từ ngày 1/9/2025), danh mục hàng hóa hiện mới giới hạn ở kim loại, đá quý và một số tài sản khác.
Nhiều chuyên gia cho rằng, cần mở rộng phạm vi sang các lĩnh vực mà Việt Nam có lợi thế vượt trội, như nông sản, lâm sản, thủy sản, cùng với hàng thủ công mỹ nghệ, da giày và cả tài sản số. Bổ sung này không chỉ giúp đa dạng hóa thị trường giao dịch, mà còn trực tiếp gắn với những ngành xuất khẩu chủ lực mang về hàng chục tỷ USD mỗi năm.
TS. Lê Nguyễn Gia Thiện, Phó Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM) cho rằng, việc đưa nông, lâm, thủy sản vào danh mục giao dịch là hết sức cần thiết. Bởi đây là nhóm hàng hóa mang tính cạnh tranh cao, phản ánh đúng lợi thế và vị thế xuất khẩu toàn cầu của Việt Nam.
Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, cần sớm ban hành khung pháp lý chi tiết, làm rõ cơ chế giao dịch cho từng loại hàng hóa và tài sản.
Việt Nam có thể tham khảo mô hình sàn hàng hóa của Singapore, nơi không chỉ dừng ở mua bán trực tiếp mà còn áp dụng công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai, quyền chọn mua – bán. Cách làm này sẽ giúp thị trường vận hành linh hoạt hơn, giảm thiểu rủi ro biến động giá, đồng thời hình thành một cơ chế giao dịch minh bạch, hiện đại, góp phần nâng tầm Trung tâm tài chính quốc tế của Việt Nam.
TS. Lê Nguyễn Gia Thiện phân tích một ví dụ thiết thực với doanh nghiệp: "Thay vì tới hạn thì tôi phải mua lượng hàng hóa đó, ví dụ như cà phê, cao su, cacao… nhưng thời điểm đó giá trị tăng lên, với chênh lệch đó tôi bán quyền được mua cho doanh nghiệp khác để tôi hưởng chênh lệch giá... còn doanh nghiệp khác nhận hàng. Mô hình này đã phổ biến tại Singapore nhiều thập kỷ. Nếu có Trung tâm tài chính quốc tế, Việt Nam có thể tận dụng lợi thế giao dịch nông, lâm, thủy, hải sản mang lại hiệu quả cho trung tâm, lợi ích cho doanh nghiệp thì rất là tốt".
Rau quả, thủy sản vào sàn
Ông Nguyễn Đình Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam (Vinafruit) – Tổng Giám đốc Công ty Vina T&T Group, cho rằng: việc đưa rau quả vào danh mục giao dịch là ý tưởng mang tính chiến lược, khi kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam đã vượt 7 tỷ USD/năm và duy trì tăng trưởng hai con số.
Đây hoàn toàn có thể trở thành nhóm hàng hóa tài chính, góp phần định vị bản sắc riêng cho trung tâm tài chính gắn với kinh tế nông nghiệp.
Vinafruit đánh giá dừa, bưởi, thanh long, xoài, nhãn có thị trường quốc tế ổn định; sầu riêng, chuối bứt phá tại Trung Quốc, Mỹ, EU. Dừa, sầu riêng, chuối có thể thành nhóm “chủ lực”, tạo chỉ số giá riêng, nâng vị thế rau quả Việt toàn cầu.
Tuy nhiên, để tham gia “cuộc chơi” toàn cầu, ngành nông nghiệp cần vượt qua nhiều rào cản tiêu chuẩn và truy xuất nguồn gốc chưa đồng bộ, rủi ro từ mùa vụ và khí hậu, thiếu hệ thống dữ liệu tập trung cũng như khung pháp lý ngăn gian lận.
Điều kiện tiên quyết, theo ông Tùng, trước khi tham gia, cần có hệ thống dữ liệu minh bạch chuẩn quốc tế, chuẩn hóa sản phẩm theo GlobalGAP, ESG hay Carbon footprint. Đồng thời đầu tư kho lạnh, hệ thống tài chính, ngân hàng, hải quan, logistics, chế biến và nguồn nhân lực am hiểu tài chính nông sản.
Khi có công cụ phòng ngừa rủi ro giá, doanh nghiệp sẽ ổn định lợi nhuận, tiếp cận vốn đầu tư và nâng tầm thương hiệu quốc gia.
"Có thể nói chúng ta có ý tưởng là tốt rồi đó, nhưng mà để thực hiện ý tưởng này cũng không đơn giản. Chúng tôi quan tâm chi phí để thực hiện ý tưởng đó như thế nào nữa. Triển khai có làm cho đội giá thành lên quá cao hay không? Mục đích chúng ta đưa vào đó để chúng ta nâng cao được giá trị và giảm được giá thành. Nếu triển khai được thì thương hiệu Việt Nam sẽ càng ngày càng lớn mạnh. Chúng ta sẽ có nền nông nghiệp bền vững từ gốc trước khi đưa tới tay người tiêu dùng ở các nước trên thế giới".
Bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký VASEP, cho rằng việc đưa thủy sản lên sàn tại Trung tâm tài chính quốc tế là khả thi bởi Việt Nam hiện chiếm 7–8% thương mại thủy sản toàn cầu, với danh mục phong phú từ tôm, cá tra, cá ngừ đến mực, bạch tuộc. Đây là ngành có nhu cầu lớn về quản trị rủi ro giá, đồng thời cần nâng cao minh bạch và uy tín trong định giá quốc tế.
Kinh nghiệm thế giới cho thấy nhiều nông sản như cà phê, đường, lúa mì đã thành công trên các sàn ICE, CME. Thủy sản chưa có tiền lệ, Việt Nam có thể đi đầu nếu tham khảo mô hình chuẩn hóa hợp đồng và cơ chế quản lý quốc tế.
Với doanh nghiệp, sàn giao dịch sẽ tạo điều kiện tiếp cận vốn thuận lợi qua cơ chế thế chấp hợp đồng, tăng thanh khoản, giảm chi phí và có chỉ số giá minh bạch để ký kết hợp đồng dài hạn.
Tuy nhiên, rào cản hiện nay là khó chuẩn hóa sản phẩm (đặc biệt tôm), thiếu dữ liệu công khai về tồn kho, giá cả; hạ tầng kho lạnh, kiểm định chất lượng còn hạn chế; pháp lý cho hợp đồng tương lai chưa hoàn thiện.
VASEP kiến nghị Chính phủ xây dựng lộ trình rõ ràng, khung pháp lý, hệ thống dữ liệu giá cả, thông tin tồn kho, đầu tư logistics. Có thể thí điểm trước với cá tra, cá ngừ hoặc cà phê, hồ tiêu kèm ưu đãi tín dụng, thuế cho doanh nghiệp tiên phong. Nếu triển khai bài bản sẽ mở ra tiền lệ quốc tế cho việc tài chính hóa mặt hàng này.
"Đối với nông sản nói chung và thủy sản nói riêng, rõ ràng khi được tham gia vào Trung tâm tài chính không chỉ tăng thêm cơ hội giao thương, mà còn khẳng định thêm uy tín, có dư địa để thu hút thêm các nhà nhập khẩu nông thủy sản. Quan trọng là doanh nghiệp nhìn thấy giảm tỷ lệ rủi ro rất nhiều liên quan đến các vấn đề giá cả và tranh chấp hợp đồng…".
Khi nông, thủy sản lên sàn, doanh nghiệp có công cụ phòng ngừa rủi ro giá, tiếp cận vốn dễ dàng, hợp đồng minh bạch và nâng uy tín quốc tế. Quan trọng hơn, doanh nghiệp có thể chủ động quản trị tài chính, không phụ thuộc mùa vụ, từng bước chuyển từ “bán hàng” sang “tài chính hóa hàng hóa” tiến đến chuyên nghiệp trong chuỗi giá trị toàn cầu./.
VOV TPHCM
Bình luận