Theo tính toán, miền Bắc có cường độ bức xạ mặt trời thấp hơn so với miền Trung và miền Nam. Số giờ nắng trung bình ở miền Bắc dao động khoảng 1.700 giờ/năm, trong khi miền Trung và miền Nam có thể đạt trên 2.500 giờ/năm. Song những năm gần đây, thời tiết nắng nóng ở miền Bắc kéo dài hơn, với cường độ gay gắt hơn. Các chuyên gia cho rằng, miền Bắc vẫn là khu vực tiềm năng để phát triển điện mặt trời nói chung, cũng như điện mặt trời mái nhà theo hình thức tự sản, tự tiêu; Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho người sử dụng điện mà còn góp phần đáng kể vào việc bảo vệ môi trường và sử dụng năng lượng tái tạo.

Tăng trưởng điện thương phẩm ở miền Bắc luôn cao hơn mức trung bình của cả nước, và thường đạt trên 10%. Thực tế 6 tháng đầu năm nay, dù đối mặt với nhiều thách thức, nhưng sản lượng điện thương phẩm của Tổng Công ty Điện lực miền Bắc (EVNNPC) vẫn tăng gần 5,5% so với cùng kỳ, cao hơn nhiều so với mức tăng bình quân chung 2,67% của toàn Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Theo dự báo giai đoạn 2025-2030, nhu cầu điện ở miền Bắc tiếp tục tăng cao, dự kiến trên 9-10%/năm, tương ứng mỗi năm miền Bắc cần được bổ sung thêm từ 3.000-5.000MW công suất nguồn điện mới. Trong bối cảnh các nguồn điện nền lớn chưa được đầu tư kịp thời, việc khuyến khích lắp đặt điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) hay còn gọi là điện mặt trời áp mái được cho là giải pháp đem lại nhiều lợi ích thiết thực, góp phần quan trọng đảm bảo điện thời gian cao điểm mùa khô ở miền Bắc.

Tại cuộc họp mới đây của Bộ Công Thương về giải pháp đảm bảo cung cấp điện các tháng còn lại của năm 2025 và các năm 2026 - 2030, ông Phạm Nguyên Hùng - Cục trưởng Cục Điện lực nêu thực tế: Nếu sang năm tăng khoảng 10-12% thì miền Bắc cần thêm khoảng 3.000MW. Chúng ta chưa nhìn thấy đâu ra 3.000MW ở miền Bắc này trong thời gian tới cả, mà tầm này chúng ta phải có 3.000MW. Nếu như thế thì chỉ có ĐMT áp mái, nhưng cao điểm ở miền Bắc lại vào buổi tối, thì điện lại không có, thì phải có pin lưu trữ,... và phải nhập khẩu.

          Từ thực tế cung ứng điện miền Bắc 7 tháng năm 2025 với một số đợt nắng nóng gay gắt, trong các giải pháp như tăng cường năng lực lưới truyền tải, phân phối, đàm phán chuyển giờ phát điện của các các nhà máy thuỷ điện nhỏ sang cao điểm tối để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của người dân, bà Đỗ Thị Nguyệt Ánh - Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Điện lực miền Bắc (EVNNPC) cho biết: "Chúng tôi đẩy mạnh lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Chúng tôi đã có chủ trương giao cho các công ty điện lực trực thuộc Tổng công ty  trong năm 2025 phải lắp đặt được trên 1.000 MWp điện mặt trời mái nhà. Cho đến hiện nay thì các khách hàng đã đăng ký là 160MWp, và một số khách hàng đã tự đăng ký và tự lắp đặt 454MWp. Như vậy tổng số hiện nay đã có khoảng 600MWp đã được lắp đặt, nhưng mà có một số khách hàng người ta không biết thủ tục, người ta tự đăng ký, chúng tôi đã hướng dẫn họ phải đăng ký qua Sở Công thương…"

Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn tới năm 2050 (gọi tắt là Quy hoạch điện 8 điều chỉnh) đã xác định, tiềm năng ĐMTMN ở nước ta vào khoảng 48.200 MW (không bao gồm nguồn điện không đấu nối, không bán điện vào hệ thống điện quốc gia); riêng ĐMTMN ở khu vực miền Bắc (Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ) tăng thêm (tới năm 2035) khoảng 20.000 MW. Việc xây dựng cơ chế khuyến khích lắp đặt ĐMTMN được ông Phạm Nguyên Hùng - Cục trưởng Cục Điện lực cho biết, đang khẩn trương thực hiện nhằm đảm bảo hoàn thiện trong tháng 9/2025 theo yêu cầu của Bộ trưởng Bộ Công Thương: "Quy hoạch 8 điều chỉnh đã rất là cởi mở, và hiện nay chúng tôi đang khẩn trương hoàn thiện Quyết định của Thủ tướng về cơ chế hỗ trợ cho lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu, và đặc biệt là những đối tượng lắp đặt mà có pin lưu trữ kết hợp điện mặt trời mái nhà - thì cái này sẽ có ưu đãi và đang lấy ý kiến rộng rãi, Trong kế hoạch năm nay và đang đẩy sớm lên chứ không phải chờ đến cuối năm; và những đối tượng này sau khi thông qua và sẽ lắp đặt để mùa khô năm tới sẽ có được và đưa vào sử dụng".

Theo thống kê của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), sản lượng điện EVN mua từ hệ thống ĐMTMN trong năm 2024 đạt khoảng 12 tỷ kWh. Không chỉ góp phần cung cấp điện cho hệ thống điện quốc gia, việc lắp đặt ĐMTMN theo hình thức tự sản xuất, tự tiêu thụ còn đem lại lợi ích trực tiếp cho người dân và doanh nghiệp. Ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban kinh doanh và mua bán điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết lợi ích cụ thể đối với các hộ gia đình sử dụng điện khi lắp đặt ĐMTMN: "Hiện nay, với mức tiêu thụ điện từ bậc từ 401 kWh trở lên thì giá điện đã hơn 3.000 đồng/kWh. Như vậy, khi sử dụng điện mặt trời mái nhà thì giảm được khoản năng lượng phải dùng ở bậc cao. Và như vậy chúng ta thấy khi dùng ĐMTMN là chúng ta đã giảm được chi phí mua điện ở mức giá cao nhất, và đấy là lợi ích thiết thực đối với người dân".

Với các lợi ích đáng kể trong việc giảm chi phí điện, tăng tính chủ động trong sử dụng điện, nhất là vào mùa nắng nóng hay giờ cao điểm của các hộ tiêu dùng, ngành điện đang nỗ lực khuyến khích khách hàng sử dụng điện tại khu vực miền Bắc lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự tiêu thụ nhằm tiết kiệm tài chính, giảm áp lực lên hệ thống điện quốc gia. Đồng thời, góp phần thực hiện thành công chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả và các mục tiêu cam kết giảm thiểu phát thải khí nhà kính; chuyển đổi năng lượng xanh tại Việt Nam.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên yêu cầu các đơn vị chức năng thuộc Bộ phải tạo mọi điều kiện để phát triển: "Rà soát, kịp thời phát hiện các vướng mắc (nếu có) để khơi thông, thúc đẩy phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ (đặc biệt tại khu vực miền Bắc, các Khu công nghiệp, Cụm công nghiệp, Khu kinh tế, Khu chế xuất) và cơ chế, chính sách hỗ trợ tại Nghị định 58/2025/NĐ-CP về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới để tháo gỡ theo hướng cho phép bên thứ 3 vào đầu tư các hệ thống ĐMTMN tự sản tự tiêu. Lưu ý, không thực hiện theo cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) vì cơ chế đó đã và ta đã chủ động mở cho bên thứ 3 rồi, nên giờ là khuyến khích để cho đầu tư để đáp ứng các nhu cầu tại chỗ của các đơn vị"./.

PV Nguyên Long