Bốn công trình khoa học công nghệ xuất sắc được vinh danh đã khẳng định nhất quán chủ điểm năm nay là “Cùng vươn mình – Cùng thịnh vượng”, thể hiện vai trò hợp tác khoa học xuyên biên giới để cùng giải quyết các thách thức toàn cầu về y tế, môi trường và sinh kế cho nhân loại.
Năm 2025, Giải thưởng Chính VinFuture trị giá 3 triệu USD được trao cho TS. Douglas R. Lowy, TS. John T. Schiller, TS. Aimée R. Kreimer và GS. Maura L. Gillison (Hoa Kỳ) nhờ những đóng góp đột phá trong nghiên cứu và phát triển vắc-xin HPV. Những khám phá nền tảng về protein capsid HPV của TS. Lowy và TS. Schiller đã tạo ra các loại vắc-xin hiệu quả cao, giúp ngăn ngừa hàng triệu ca ung thư cổ tử cung, đặc biệt tại các nước đang phát triển. Cùng với đó, nghiên cứu của TS. Kreimer về phác đồ tiêm một liều, hiện được Tổ chức Y tế thế giới WHO khuyến nghị, đã mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận vắc-xin. Song song đó, công trình của GS. Gillison và TS. Kreimer cũng xác định mối liên hệ giữa HPV và ung thư vùng đầu – cổ, loại ung thư có thể giảm rất nhiều nhờ tiêm chủng. Thành tựu của nhóm nhà khoa học tiếp tục mang lại lợi ích sức khỏe cho hàng triệu người trên toàn thế giới trong nhiều thập kỷ tới. TS. Aimée R. Kreimer chia sẻ: "Ung thư cổ tử là 1 trong những nguyên nhân gây tử vong cho phụ nữ. Tôi đã dành phần lớn sự nghiệp để tăng khả năng tiếp cận của vắc xin và có thêm hiểu biết về vắc xin, tạo nền tảng mới cho các loại vắc xin này. Các loại vắc xin có thể hoàn toàn loại bỏ ung thư cổ tử cung và 1 số ung thư do HPV gây ra, giúp thế giới của phụ nữ tốt đẹp hơn, cho cộng đồng của họ. Tôi chưa từng kỳ vọng nhận giải thưởng hôm nay. Đây là giải thưởng có nhiều ý nghĩa với tôi. Xin cảm ơn Quỹ VinFuture, đã ghi nhận những tiến bộ, tâm huyết, cam kết của chúng tôi với lĩnh vực có tiềm năng tăng cường bình đẳng y tế trên toàn cầu."
Bên cạnh Giải thưởng Chính, VinFuture 2025 cũng trao 3 Giải Đặc biệt, mỗi giải trị giá 500.000 USD dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới, Nhà khoa học nữ và Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển. Trong đó, Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển đã vinh danh GS. María Esperanza Martínez-Romero (Mexico) vì những tiến bộ trong nghiên cứu sinh thái vi sinh vật và cơ chế cố định nitơ cộng sinh tại các hệ sinh thái nhiệt đới. GS. Martínez-Romero đã phát hiện và mô tả nhiều loài Rhizobium mới, góp phần mở rộng hiểu biết về phân loại vi sinh vật và tương tác cây – vi sinh trong nông nghiệp, mở ra hướng nghiên cứu mới về cộng sinh vi khuẩn – cây trồng, có tác động sâu rộng đến nông nghiệp bền vững trong bối cảnh nguồn lực hạn chế. Chia sẻ tại lễ trao giải, GS. María Romero xúc động bày tỏ: “Tôi vô cùng vinh dự và cảm kích khi được nhận giải thưởng ngày hôm nay. Giải thưởng VinFuture đã đóng góp và tăng cường sự hiện diện của khoa học, củng cố niềm tin vào khoa học, đồng thời thúc đẩy người trẻ theo đuổi các ngành khoa học”
Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học nữ được trao cho GS. Mary-Claire King (Hoa Kỳ) vì sự phát hiện gen BRCA1 liên quan đến nguy cơ ung thư vú và buồng trứng, đặt nền móng cho các xét nghiệm di truyền, chương trình tầm soát và điều trị theo hướng cá thể hóa. Việc xác định vị trí gen BRCA1 trên nhiễm sắc thể 17q21 vào năm 1990 – trước khi bộ gen người được giải mã – được xem là cột mốc lịch sử, khẳng định bản chất di truyền của nguy cơ ung thư và thay đổi cách tiếp cận phòng ngừa – điều trị trên toàn thế giới.
Trong khi đó, Giải Đặc biệt VinFuture 2025 dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới đã vinh danh 5 nhà khoa học: GS. Venkatesan Sundaresan (Hoa Kỳ), GS. Raphaël Mercier (Đức), TS. Emmanuel Guiderdoni (Pháp), TS. Imtiyaz Khanday (Hoa Kỳ) và TS. Delphine Mieulet (Pháp) vì những đổi mới trong phát triển các loại cây trồng lai có khả năng tự nhân giống. Nhóm nghiên cứu đã tạo ra hạt giống lúa mang các đặc tính ưu việt giống hệt cây mẹ thông qua tự thụ phấn, dựa trên những hiểu biết mới về sinh học phát triển và di truyền, giúp cải thiện năng suất, giảm chi phí hạt giống và thúc đẩy an ninh lương thực bền vững. GS. Venkatesan Sundaresan bày tỏ: "Tôi rất cảm kích Quỹ VinFuture đã công nhận những công trình của chúng tôi và tầm quan trọng của những công trình của chúng tôi đối với ngành nông nghiệp và sự hỗ trợ của các bạn. Thông qua Giải thưởng này, tôi hy vọng đây sẽ là nguồn cảm hứng cho người trẻ tiếp tục phụng sự nhân loại."
Theo thông tin từ Hội đồng giải thưởng, năm nay, Giải thưởng VinFuture thu hút 1.705 đề cử từ các nhà khoa học, tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ trên toàn cầu- tăng gần gấp ba lần so với mùa giải đầu tiên, tập trung vào chủ điểm hợp tác khoa học xuyên biên giới để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, phát triển vật liệu thông minh thế hệ mới, ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy các giải pháp năng lượng sạch, cũng như đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu. Chia sẻ về các công trình được vinh danh năm nay, GS. Richard Friend- Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, cho biết: “Các nhà khoa học được vinh danh năm 2025 đã mang đến những khám phá khoa học xuất sắc, góp phần tạo ra lợi ích lớn lao cho xã hội – cả về phúc lợi con người lẫn phát triển bền vững. Công trình của họ nhắc chúng ta rằng khoa học không chỉ là tri thức, mà còn là trách nhiệm – trách nhiệm đóng góp vào tương lai tốt đẹp hơn cho hành tinh và các thế hệ tiếp theo.”
Sau 5 mùa giải liên tiếp thành công, Giải thưởng VinFuture đã trở thành một trong những giải thưởng khoa học công nghệ uy tín hàng đầu thế giới, với 6.132 đề cử đến từ gần 110 quốc gia và vùng lãnh thổ tại 5 châu lục, và tôn vinh 48 nhà khoa học kiệt xuất. Các công trình được vinh danh – từ năng lượng sạch, trí tuệ nhân tạo, công nghệ y sinh đến những đột phá trong nông nghiệp – đang tạo ra những chuyển biến sâu rộng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và định hình tương lai của nhân loại.
Bình luận