Hội thảo là hoạt động thiết thực kỷ niệm 100 năm ra đời tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp -  tác phẩm lý luận quan trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Đảng ta.

PGS, TS Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; PGS, TS Lý Việt Quang, Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng; PGS.TS Đỗ Xuân Tuất, Phó viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng chủ trì hội thảo. Tham dự hội thảo có các đồng chí đại diện Ban, ngành Trung ương cùng đông đảo các đại biểu, nhà khoa học trong và ngoài học viện

Phát biểu khai mạc và đề dẫn hội thảo, PGS, TS Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương nhấn mạnh: Năm 1925, tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp được xuất bản lần đầu tiên trên tập san Inprekorr (Thư tín quốc tế) của Quốc tế Cộng sản tại Paris. Tác phẩm gồm 12 chương và 1 phụ lục, tập hợp những bài viết của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trong nửa đầu thập niên 20 của thế kỷ XX về chế độ thống trị của thực dân Pháp. Tác phẩm ra đời trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước có nhiều biến chuyển sâu sắc. Đó là sự phát triển mạnh mẽ của phong trào giải phóng dân tộc sau Chiến tranh thế giới thứ nhất; đặc biệt là thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga, cuộc cách mạng vô sản mở ra thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và sự ra đời Quốc tế Cộng sản (Quốc tế III) - Bộ chỉ huy, ngọn cờ dẫn dắt phong trào cộng sản, công nhân và phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Ở trong nước, nhờ có vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc nỗ lực truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào phong trào công nhân và phong trào yêu nước, các cuộc đấu tranh diễn ra sôi nổi khắp Bắc-Trung-Nam.

Thông qua ngòi bút sắc sảo của nhà chính trị lỗi lạc Nguyễn Ái Quốc, Bản án chế độ thực dân Pháp thực sự là một thiên phóng sự điều tra, bản cáo trạng đanh thép những tội ác tàn bạo của chủ nghĩa thực dân, là ngọn cờ cổ vũ các dân tộc bị áp bức đứng lên đấu tranh đòi quyền dân tộc, quyền con người trong một thời đại mới.

 “Bản án chế độ thực dân Pháp” là tác phẩm mang giá trị lâu bền, không chỉ đối với cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân ở thế kỷ XX, mà tiếp tục khẳng định sự đúng đắn của con đường độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; vẫn là nguồn cổ vũ mạnh mẽ cho các dân tộc yêu chuộng hòa bình, công lý và tự do, trong hành trình vươn tới độc lập, hạnh phúc và tiến bộ trên toàn thế giới. Tiếp tục tinh thần tấn công cách mạng đó, chúng ta nguyện học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nỗ chuẩn bị tổ chức thành công Đại hội XIV, phấn đấu đưa dân tộc bước vào kỷ nguyên phát triển mới, xây dựng thành công nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc”.

Ban tổ chức Hội thảo đã nhận được hơn 40 tham luận của đại diện các cơ quan Ban, ngành Trung ương và các nhà khoa học, tập trung làm sáng tỏ một số nội dung như: “Bản án chế độ thực dân Pháp - Bản cáo trạng đanh thép về tội ác của chủ nghĩa thực dân”; Bản án chế độ thực dân Pháp với con đường đấu tranh của các dân tộc thuộc địa; Bản án chế độ thực dân Pháp - Sự thể hiện tư duy sắc sảo và tài năng bút chiến của nhà báo Nguyễn Ái Quốc; Bản án chế độ thực dân Pháp –  Di sản tư tưởng mang tầm thời đại.

Các đại biểu đều cho rằng: Tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp ra đời cách đây 100 năm, trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước có nhiều chuyển biến sâu sắc. Đó là sự phát triển mạnh mẽ của phong trào giải phóng dân tộc sau Chiến tranh thế giới thứ nhất; sự thắng lợi của cuộc cách mạng vô sản - Cách mạng Tháng Mười Nga; sự ra đời Quốc tế Cộng sản (Quốc tế III). Ở trong nước, nhờ có vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc nỗ lực truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào phong trào công nhân và phong trào yêu nước, các cuộc đấu tranh diễn ra sôi nổi khắp Bắc-Trung-Nam.

 Nguyễn Ái Quốc đã tập hợp những bài báo của mình viết bằng tiếng Pháp, từ trong những năm đầu thập kỷ 20, đã đăng trên các báo Nhân đạo, Đời sống công nhân, Người cùng khổ…chỉnh lý, bổ sung, xắp xếp lại theo các chương, phần với các chủ đề riêng, thành tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp”. Mục đích của tác phẩm nhằm: Lên án chủ nghĩa thực dân; Thức tỉnh quần chúng lao động ở thuộc địa; Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của thuộc địa và trách nhiệm của những người cộng sản đối với các thuộc địa;  Vạch con đường và chiến lược, sách lược đấu tranh cách mạng của các thuộc địa:

Thiếu tướng, PGS.TS Nguyễn Văn Thế, nguyên Phó giám đốc Học viện Chính trị (Bộ Quốc phòng) tham luận với chủ đề “Thực chất khai hóa văn minh của thực dân Pháp ở các nước thuộc địa qua tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp” phân tích:

“Có thể nói Bản án chế độ thực dân Pháp đánh dấu một bước phát triển vượt bậc trong tư duy lý luận của Nguyễn Ái Quốc- Hồ Chí Minh về bản chất của chủ nghĩa thực dân, về thực chất của cái gọi là khai hóa văn minh. Giáo sư Trần Văn giàu đã nói đúng, rằng: Vạch trần mối quan hệ mẫu quốc và thuộc địa nói chung là một trong những công trạng lý luận hàng đầu của Nguyễn Ái Quốc. Thực chất quan hệ này là quan hệ cướp bóc và bị cướp bóc; quan hệ giữa thầy và tớ, hoàn toàn không phải là quan hệ mẹ con hay thầy trò như bọn toàn quyền khâm sứ thực dân Pháp và tay sai thường rêu rao. Những con số và văn kiện không thể chối cãi được nêu trong tác phẩm khiến hàng ngàn vạn người dân thuộc địa đã thêm bằng cứ để bừng tỉnh, nhận rõ kẻ thù và con đường tất yếu để tự giải phóng”.

Các đại biểu cũng phân tích những nội dung cơ bản của tác phẩm. Đó là tác phẩm tập trung tố cáo tội ác của chủ nghĩa thực dân Pháp đối với các dân tộc thuộc địa biểu hiện trên tất cả các mặt kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa nhằm bóc lột nhiều nhất, áp bức triệt để nhất và đi đến tiêu diệt người bản xứ cả về mặt thể chất và tinh thần. Dưới chiêu bài “khai hóa văn minh” thực dân Pháp đã thực hiện chính sách thuế khóa hà khắc và chế độ lao dịch khổ sai; tước bỏ quyền chính trị, thi hành nền pháp luật bất bình đẳng với hệ thống chính quyền quan liêu, tham nhũng, tha hóa; đầu độc người bản xứ bằng rượu cồn, thuốc phiện và nền giáo dục ngu dân; dung dưỡng tệ nạn xã hội, chia rẽ dân tộc, sắc tộc và tôn giáo.

Trong tác phẩm, dù còn là những luận điểm khái lược, Nguyễn Ái Quốc đã chỉ ra các nội dung cơ bản của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở các thuộc địa. Người vạch rõ kẻ thù của các nước thuộc địa; lực lượng cách mạng là tất cả các tầng lớp nhân dân, với nòng cốt là công nhân và nông dân; vấn đề đoàn kết quốc tế; về vai trò và khả năng của các dân tộc thuộc địa trong phong trào đấu tranh cách mạng.

GS.TS Trần Văn Phòng, nguyên viện trưởng Viện triết học (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh” tham luận với chủ đề “Triết lý nhân văn trong tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp” cho rằng:

“Với một văn phong rất ngắn gọn, xúc tích cùng với sự thuyết phục bằng các sự kiện sống động, tác phẩm đã thể hiện được những nội dung cốt lõi của triết lý nhân văn Hồ Chí Minh. Theo chúng tôi thì nó biểu hiện nhiều nội dung. Một là Nguyễn Ái Quốc đã chứng minh sự vinh quang của thực dân Pháp được nuôi bằng thuế máu, bằng xương thịt của những người dân bản xứ. Thứ hai là Nguyễn Ái Quốc bằng những con số sống động, bằng những hình ảnh thiết thực đã chứng minh sự bất nhân của Chính phủ thực dân Pháp khi đầu độc người bản xứ bằng rượu và thuốc phiện. Điểm thứ ba, triết lý nhân văn của Hồ Chí Minh thể hiện ở chỗ là Người đã mô tả một cách rất là sâu sắc bộ máy ăn bám, cồng kềnh, tham nhũng, lãng phí là những nguyên nhân làm cho đời sống của nhân dân bản xứ và đời sống của nhân dân chính quốc cũng khốn khổ và khó khăn”.

Trong nội dung của một số tham luận đã phân tích tư duy sắc sảo và tài năng bút chiến của nhà chính trị - nhà báo Nguyễn Ái Quốc. Với cấu trúc khoa học, hệ thống và chặt chẽ; với ngôn ngữ sắc sảo, châm biếm, gần gũi, kết hợp với hệ thống dẫn chứng thực tiễn phong phú, tác phẩm là thiên điều tra phóng sự giàu hình ảnh, bản cáo trạng đanh thép, một vũ khí lý luận sắc bén có tác dụng thức tỉnh lương tri và và thúc đẩy hành động cách mạng trên phạm vi toàn thế giới.

Các tham luận luận còn lý giải giá trị to lớn của tác phẩm. Bản án đã lật tẩy chiêu bài khai hóa, bác ái, bình đẳng của thực dân Pháp nói riêng chủ nghĩa đế quốc nói chung, chống lại sự giả dối của chủ nghĩa cơ hội ở Quốc tế II, chống lại sự mơ hồ của chủ nghĩa cải lương. Tác phẩm nêu tinh thần bất khuất, sức sống mãnh liệt của những người đang bị áp bức, bóc lột vùng dậy đấu tranh.

Với nhãn quan chính trị sắc bén, từ góc nhìn và khát vọng của dân tộc thuộc địa, Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh đã nêu ra những vấn đề hết sức mới mẻ bấy giờ về vị trí, khả năng của các dân tộc thuộc địa; về lực lượng cách mạng, về đoàn kết quốc tế… Đây là một đóng góp quý báu vào kho tàng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa, đặt nền tảng lý luận về cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới.

Bà Nguyễn Thị Ánh, phó vụ trưởng Vụ tuyên truyền (Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương) tham luận với chủ đề “Bản án chế độ thực dân Pháp với công tác tuyên truyền, giáo dục chủ nghĩa yêu nước” nêu ý kiến:

“Tác phẩm là cơ sở để tuyên truyền về đoàn kết quốc tế, thúc đẩy đường lối đối ngoại hòa bình hữu nghị, đồng thời giúp nâng cao nhận thức về những nguy cơ tiềm ẩn trong thời kỳ hội nhập quốc tế; cảnh tỉnh trước mọi hình thức diễn biến hòa bình làm phai nhạt bản sắc dân tộc và suy yếu ý chí tự cường. Trong bối cảnh hiện nay, việc nghiên cứu tuyên truyền và giáo dục tác phẩm càng trở nên cần thiết. Và để phát huy giá trị của tác phẩm chúng tôi kiến nghị cần tiếp tục nghiên cứu sáng tạo trong vận dụng, đổi mới nội dung, phương thức công tác nghiên cứu lý luận chính trị nói chung, phương thức tuyên truyền nói riêng; khơi dậy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, giáo dục thế hệ trẻ về chủ nghĩa yêu nước; nâng cao nhận thức và hành động đấu tranh cách mạng, đóng góp vào xây dựng phát triển đất nước Việt Nam giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc như tinh thần mà dự thảo các Văn kiện Đại hội 14 đã đề cập”.

Các thạm luận đều khẳng đinh: “Bản án chế độ thực dân Pháp” là tác phẩm mang giá trị lâu bền, không chỉ đối với cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân ở thế kỉ XX, mà tiếp tục khẳng định sự đúng đắn của con đường độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; vẫn là nguồn cổ vũ mạnh mẽ cho các dân tộc yêu chuộng độc lập, hòa bình, công lý và tự do trên toàn thế giới.

Hà Nam-VOV1