Hơn 4 tháng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đến nay 100% địa phương đã hoàn thiện việc kiện toàn tổ chức bộ máy và bố trí chức danh lãnh đạo UBND các cấp. Nhiều thủ tục công, đặc biệt là lĩnh vực đất đai được giải quyết trực tiếp tại cấp cơ sở. Nhiều địa phương có cách làm sáng tạo khi bố trí công chức, viên chức có kinh nghiệm, kiến thức sâu trong lĩnh vực công nghệ thông tin hướng dẫn người dân thực hiện các thủ tục hành chính...vv.

Mặc dù vậy, việc chuyển đổi trạng thái cũng đã nảy sinh những bất cập, đáng chú ý như việc bố trí cán bộ, công chức chưa phù hợp với quy mô, số lượng hồ sơ thủ tục hành chính, đặc thù của từng địa phương... dẫn đến tình trạng quá tải xuất hiện ở nhiều nơi; đó còn là câu chuyện liên quan đến chất lượng, trình độ của đội ngũ cán bộ, công chức ở cấp cơ sở...những bất cập này cần kịp thời điều chỉnh, tháo gỡ kịp thời để bộ máy vận hành trơn tru, thông suốt hơn.

Bốn tháng qua, Trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã, phường được thành lập đã thực hiện tiếp nhận, trực tiếp giải quyết các thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp. Nhiều địa phương có cách làm sáng tạo và hiệu quả khi bố trí công chức, viên chức có kinh nghiệm, kiến thức sâu trong lĩnh vực công nghệ thông tin làm việc tại Trung tâm phục vụ hành chính công như tại tỉnh Lâm Đồng, thành phố Đà Nẵng, tỉnh Thái Nguyên... Hồ sơ được làm trực tuyến đã giúp rút ngắn quá trình thực hiện thủ tục hành chính...vv.

Mặc dù vậy, Tiến sĩ Nguyễn Văn Đáng, Viện Lãnh đạo học và Hành chính công, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh ví quãng thời gian từ 1/7 đến hết 2025 như là việc ""chạy rốt đa" cho một chiếc xe mới", những vấn đề sẽ rất dễ nảy sinh ngay trong các tháng đầu tiên chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động. Từ nghiên cứu của mình, Tiến sĩ Nguyễn Văn Đáng đánh giá đã có sự xáo trộn về đời sống của cán bộ, công chức; nhiều địa phương phải thay đổi nơi làm việc, phải đi làm xa hơn; đáng chú ý, tình trạng bố trí cán bộ không đúng chuyên môn nghiệp vụ xuất hiện ở một số nơi:

"Tình trạng tái bố trí cán bộ không đúng chuyên môn như cán bộ trước kia làm địa chính, đất đai, nông nghiệp nhưng lại phụ trách về giáo dục. Việc bố trí không đúng chuyên môn dẫn đến tình trạng tréo ngoe, khiến khả năng và chất lượng giải quyết công việc chưa được như ý, thậm chí nảy sinh những phức tạp. Ví dụ, ở Đà Nẵng cũng có phản ánh lên tận Trung ương về chuyện bố trí cán bộ và Trung ương có chỉ đạo phải giải quyết dứt điểm. Việc tái bố trí cán bộ ở một số nơi chưa đúng chỉ đạo của Trung ương là bố trí "đúng người, đúng việc," đúng khả năng, đúng chuyên môn của họ". Tiến sĩ Nguyễn Văn Đáng nêu rõ.

Sau 4 tháng kể từ khi chính thức triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bộ máy hành chính đã "nhẹ hơn" về đầu mối, nhưng "nặng hơn" về công việc. Không ít địa phương còn thiếu công chức có trình độ chuyên môn trong các lĩnh vực như khoa học - công nghệ, địa chính, tài chính, xây dựng... dẫn đến áp lực công việc lớn, hiệu quả công việc chưa cao. Đáng chú ý, việc bố trí cán bộ, công chức chưa phù hợp với quy mô, số lượng hồ sơ thủ tục hành chính, đặc thù của từng địa phương. TS. Nguyễn Sĩ Dũng, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng chỉ rõ tình trạng quá tải xuất hiện ở nhiều nơi. Cán bộ công chức cấp xã, phường phải đảm nhiệm nhiều loại công việc khác nhau như xử lý giấy tờ, tiếp công dân và trực tiếp giải quyết các vấn đề phát sinh của người dân. Khối lượng công việc lớn, đa dạng đòi hỏi chuyên môn sâu và tinh thần trách nhiệm cao.

 "Chúng ta đang thiết kế hình "kim tự tháp ngược". Phía dưới xã, phường không đủ người và không đủ chuyên môn để làm. Làm sao có thể một chính quyền làm nhiều việc như vậy mà chỉ có 2 phòng. Liên quan đến đối chiếu với các nước của Nhật Bản, OECD thì bây giờ chúng ta chia ra có những nơi một công chức ở cấp phường, xã đang phải phục vụ 3.000 dân, trong lúc đó, người ta là một người chỉ phục vụ tương đương 1.000 dân". TS Nguyễn Sĩ Dũng chỉ rõ.

Bốn tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp cũng xã xuất hiện những câu chuyện liên quan đến chất lượng, trình độ chuyên môn, ý thức, thái độ, tác phong làm việc của đội ngũ cán bộ, công chức ở cấp cơ sở chưa thực sự đáp ứng được kỳ vọng của của Đảng, nhà nước, người dân, doanh nghiệp. Mặc dù các bộ, ngành Trung ương đã thực hiện nhiều lớp bồi dưỡng ngắn hạn cho cán bộ, nhưng đó chỉ là giải pháp tình thế trước mắt, chưa thể thay đổi hẳn về chất cho đội ngũ cán bộ công chức, đặc biệt là ở cấp cơ sở. Về lâu dài, để có một đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức cấp cơ sở chuyên nghiệp, chất lượng phải hướng đến sự chuyên nghiệp trong đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng, đãi ngộ... 

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh đề xuất cán bộ cấp xã, đương nhiên được bây giờ phải có chuẩn đại học. Cán bộ xã học ngành nào thì vị trí việc làm có nhu cầu khung năng lực đó. Ví dụ phụ trách mảng xây dựng là phải có bằng Đại học xây dựng; làm về kinh tế phải có bằng Đại học kinh tế; làm mảng thủy lợi thì phải có bằng Đại học Thủy lợi; làm nông nghiệp phải có bằng Đại học nông nghiệp. Mỗi cán bộ, công chức xuất phát từ cán bộ, công chức cấp xã trước đều phải vươn lên, đều phải tự mình nâng cao trình độ và Nhà nước phải tăng cường bồi dưỡng.

Mới đây, tại cuộc họp đánh giá tình hình sau gần 4 tháng thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, Thủ tướng Phạm Minh Chính thẳng thắn chỉ rõ một bộ phận cán bộ thiếu kiến thức về quản lý, thiếu kiến thức về pháp lý, thiếu kiến thức về chuyên môn và thiếu kiến thức về công nghệ, chuyển đổi số. "4 thiếu" này này làm cho cán bộ khó khăn trong việc giải quyết công việc với công dân.

Thủ tướng đề nghị Bộ Nội vụ xây dựng vị trí việc làm cho chính quyền 2 cấp, nhất là tại các cơ sở, đảm bảo phù hợp, kịp thời. Từ vị trí việc làm để bố trí xem là xã loại 1 có bằng đó vị trí việc làm nhưng có bao nhiêu người. Một vị trí việc làm nhưng là xã miền núi cần một người; nhưng một phường ở thành phố có khi 10 người. Vị trí việc làm không có nghĩa là mỗi người một việc. Xây dựng vị trí việc làm là rất khó chỗ này. Thủ tướng đề nghị Bộ Nội vụ rất am hiểu để xây dựng vị trí việc làm.

Bốn tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là khoảng thời gian chưa dài, song cũng đủ để nhìn nhận và rút ra nhiều kinh nghiệm quý. Những thuận lợi bước đầu đã khẳng định tính đúng đắn của chủ trương, nhưng những khó khăn cũng đặt ra yêu cầu phải được xử lý kịp thời, đồng bộ. Điểm mấu chốt là ở đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt là cán bộ, công chức cấp xã, phường. Yêu cầu đặt ra là phải bố trí, sử dụng đội ngũ cán bộ cấp xã có năng lực và ổn định, nhất là cán bộ chuyên môn về tài chính, đất đai, khoa học - công nghệ, xây dựng.... Đồng thời, cần có chính sách đặc thù thu hút, đãi ngộ hợp lý, tăng cường đầu tư cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cơ sở... Với tinh thần quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, "phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển", chắc chắn mô hình chính quyền hai cấp sẽ thật sự đi vào chiều sâu, hiệu quả, góp phần quan trọng xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch, vì dân, vì nước./.

Lại Hoa/ VOV1