Việc đầu tư vào công nghệ xanh, quy trình sản xuất sạch, hay đổi mới mô hình quản trị theo hướng thân thiện môi trường đòi hỏi chi phí lớn. Trong khi đó, không phải doanh nghiệp nào cũng đủ tiềm lực tài chính để thực hiện. Chính vì vậy, thách thức đầu tiên là về nguồn lực.

Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao đang thực hiện chương trình Uni Tour- Kết nối doanh nghiệp với các viện nghiên cứu, trường đại học về lĩnh vực kinh tế xanh. Ở đó, cả doanh nghiệp và nhà trường đều đang tìm thấy những cơ hội hợp tác hiệu quả để đưa nguồn nhân lực và các nghiên cứu, sáng tạo về kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi xanh... ra thực tế.

Theo ông Nguyễn Đình Tùng, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Vina T&T Group, việc kết hợp và chuyển giao nguồn nhân lực, kết quả nghiên cứu từ viện trường ra doanh nghiệp đem lại nhiều lợi ích và cần phải đẩy mạnh, tuy nhiên chưa được đầy đủ:

"Nguồn nhân lực xanh hiện nay chúng tôi đang tìm kiếm trong các viện, trường, tuy nhiên chưa được đầy đủ. Do đó chúng tôi kết hợp để đào tạo, hướng tới sinh viên tiếp cận mảng công nghệ xanh trong nông nghiệp và sau này có thể hợp tác với công ty. Chúng tôi kết hợp với nhiều viện trường để tính toán trồng trọt sử dụng phân thuốc làm sao cho phù hợp, giảm phát thải, chuyển đổi xanh tối ưu nhất và đỡ tốn kém nhất".

Thách thức thứ hai đến từ áp lực thị trường và chính sách. Trong những năm qua Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế IRRI đã hướng dẫn người dân trong HTX nông nghiệp Toàn Phát tại Cần Thơ thu gom rơm ra khỏi đồng ruộng để trồng nấm, làm phân hữu cơ, tính bình quân mỗi hecta thu nhập tăng thêm của người dân hàng chục triệu đồng. Ông Nguyễn Thanh Hồng, thành viên HTX cho biết, thu gom rơm ra khỏi đồng ruộng để bán, trồng nấm rơm, ủ phân hữu cơ, khi đó giá trị gia tăng từ phụ phẩm rơm rạ sẽ tăng lên. Việc đưa rơm ra khỏi đồng ruộng vừa không phải đốt đồng, vừa bảo vệ môi trường, hướng đến sản xuất nông nghiệp thân thiện, an toàn. Tuy nhiên, để thu gom rơm rạ cần phải đầu tư máy móc, thiết bị nhưng hầu hết các HTX hiện nay đang gặp khó về nguồn tín dụng. Vì vậy, cần phải có chính sách để tháo gỡ rào cản này.

"Tôi đang làm cuốn rơm, tôi lấy rơm trên đồng ruộng khỏi phải đốt, tôi làm theo chương trình của Viện lúa uốc tế IRRI, tôi cũng làm mấy năm nay nhưng có điều là tôi không sản xuất phân được bởi vì tôi không có điều kiện. Thành ra tôi gom rơm lại bán cho thương lái, giá trị tăng lên nhiều bởi vì thứ nhất mình không có đốt đồng, mà đốt đồng thì cái rạ nó cũng không chết hết đâu, mang rơm ra cho đồng ruộng bớt nhiễm khuẩn hơn".

Tại nhiều địa phương trong vùng ĐBSCL, rơm rạ không còn bị đốt bỏ sau thu hoạch mà được bán để trồng nấm, làm phân hữu cơ, thức ăn gia súc. Đây được xem là hướng đi bền vững của vựa lúa quốc gia, tạo ra một hệ sinh thái nông nghiệp không chất thải, ít phát thải.

PGS - TS Nguyễn Văn Hùng, Chuyên gia cao cấp của Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế IRRI cho biết, hiện nay có nhiều giải pháp để quản lý rơm rạ, tăng giá trị từ nguồn tài nguyên ở khu vực ĐBSCL như: Các mô hình thu gom, vận chuyển và lưu trữ rơm rạ hiệu quả, bao gồm các loại máy cuốn rơm và các phương tiện vận chuyển phù hợp.

PGS - TS Nguyễn Văn Hùng cho rằng, để phát triển chuỗi kinh tế tuần hoàn cần phát triển ứng dụng công nghệ kết nối nông dân với các dịch vụ và thị trường tiêu thụ rơm rạ, hỗ trợ nông dân trong tiếp cận mua máy móc, bán sản phẩm. Đồng thời, phát triển các mô hình như sản xuất nấm, phân bón hữu cơ, tăng giá trị của rơm rạ như sản xuất than sinh học, vật liệu sinh học.

"Hướng tới tiêu chí vừa tăng được giá trị, vừa giảm được phát thải, vừa giảm ô nhiễm môi trường. Khai thác các công nghệ mới, hiện nay các công nghệ mới ở Việt Nam minh chưa khai thác mạnh thì hy vọng các trường đại học nhảy vào. Nâng cao mô hình quản lý rơm rạ và mô hình kinh doanh thì có chương trình khuyến nông cộng đồng hay là HTX, chúng tôi rất là mong muốn hợp tác đưa ứng dụng vào Việt nam thì các mô hình kinh doanh, các công ty thì nhảy vào vận hành thì mới lâu dài được".

Ông Ngô Xuân Chinh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam cho biết mô hình sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh nhằm giảm lượng phân bón hóa học, ứng dụng cơ giới hóa trong gieo sạ, phun thuốc và thu hoạch. Rơm rạ được thu gom khỏi đồng ruộng để làm nấm rơm, thức ăn chăn nuôi và làm phân hữu cơ, giá trị gia tăng cao, giúp người dân có thêm thu nhập, bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính.

"Tập huấn trồng lúa về quy trình giảm phát thải thì quan trọng nhất ở trong quy trình này là chúng tôi tập huấn thu gom rơm để sản xuất nấm rơm, xong rồi sản xuất phân bón. Cái thứ hai là làm thức ăn cho đàn gia súc để tăng giá trị của rơm lên hay là cách thức xử lý rơm tại đồng ruộng. Trong quy trình kỹ thuật của chúng ta dự kiến mang 80% rơm ra khỏi đồng ruộng nhưng thực tế mùa nưa rất là khó, chúng tôi đã nghi ngay đến xử lý rơm rạ quay trở lại để trở thành phân hữu cơ chúng ta sẽ giảm được lượng phân bón".

Ngoài hai thách thức nói trên còn có những thách thức đến từ nhận thức và tư duy quản trị; biến động kinh tế toàn cầu, xung đột địa chính trị; biến đổi khí hậu và xu hướng tiêu dùng xanh cũng đang tác động mạnh đến mọi hoạt động sản xuất – kinh doanh...

Dù vậy, thực tế cho thấy, ngày càng có nhiều doanh nghiệp Việt Nam chủ động thay đổi. Nhiều mô hình kinh tế tuần hoàn, sản xuất sạch hơn, hay chuyển đổi số trong quản trị và chuỗi cung ứng đã được áp dụng. Những nỗ lực này không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, giảm chi phí, mà còn gia tăng uy tín thương hiệu và khả năng cạnh tranh quốc tế.

Để doanh nghiệp tiến nhanh hơn trên con đường phát triển bền vững, cần sự phối hợp đồng bộ giữa chính sách của Nhà nước – nỗ lực của doanh nghiệp – và nhận thức của xã hội.

Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường cơ chế khuyến khích tài chính xanh, hỗ trợ đổi mới công nghệ và phát triển nhân lực. Doanh nghiệp cần kiên định mục tiêu, coi phát triển bền vững là chiến lược dài hạn, không chỉ là nhiệm vụ mang tính đối phó. Còn người tiêu dùng – với lựa chọn thông minh và có trách nhiệm – sẽ tạo động lực để thị trường dịch chuyển theo hướng bền vững hơn.

Phát triển bền vững là con đường dài, đòi hỏi sự kiên trì, đầu tư nghiêm túc và quyết tâm của cả hệ thống. Những khó khăn, thách thức hôm nay chính là phép thử cho bản lĩnh và tầm nhìn của doanh nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập. Chỉ khi phát triển gắn với trách nhiệm – doanh nghiệp mới thực sự phát triển bền vững./.