Cuốn sách “Bắc Ninh điểm hẹn” của tác giả Nguyễn Nhật Duy, do NXB Văn học vừa phát hành đầu năm 2025, dày gần 400 trang, được chia thành 2 phần: Nghiên cứu – Trao đổi và Hội thảo khoa học. Ở phần 1, tác giả giới thiệu tổng quan về các vùng đất cổ, làng, di tích lịch sử, di tích dòng họ… như “Tiên Du, một vùng đất cổ”, “Di tích về Kinh Dương Vương – Lạc Long Quân, Âu Cơ ở huyện Thuận Thành và tỉnh Bắc Ninh”, “Đình Bảng với vương triều Lý”, “Đền Miễu thờ thân mẫu Lý Công Uẩn”, “Chùa Tiêu – nơi trụ trì của Thiền sư Lý Vạn Hạnh”, Di tích Dòng họ Nghiêm ở Văn Môn, Yên Phong”, “Truyền thống khoa bảng làng Phù Chẩn”… Ở phần 2, tác giả phản ánh thực trạng hiện tại và đề xuất nhiều giải pháp để tu bổ, tôn tạo các di tích, xây dựng các khu du lịch văn hoá nhằm bảo tồn lâu dài các di tích.
Các di tích lịch sử văn hoá của Bắc Ninh không chỉ là nơi thờ cúng, lưu giữ nhiều nguồn tài liệu lịch sử văn hoá mà đã và đang là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng, nơi tổ chức sinh hoạt văn hoá nhất là lễ hội truyền thống gắn với hoạt động du lịch. Vì vậy ngoài giá trị nhân văn, di tích còn có giá trị to lớn trong giáo dục truyền thống, động viên toàn dân đoàn kết thực hiện các mục tiêu kinh tế, xã hội của địa phương, trở thành điểm du lịch hấp dẫn. Tại đây, người đọc được ngược dòng lịch sử tìm hiểu những trung tâm phật giáo đầu tiên của các nước như chùa Dâu, chùa Phật Tích, chùa Dạm, chùa Bút Tháp, chùa Tiêu Sơn, chùa Cổ Pháp… Những di tích Chùa Dạm, chùa Phật Tích là những đại danh lam được xây dựng quy mô vào thời Lý, nay chùa Dạm vẫn bảo lưu được 4 cấp nền cùng những di vật như Gạch, ngói, tượng rồng, phượng đặc biệt là cây cột đá thời Lý chạm rồng đứng giữa trời tượng trưng cho quyền lực của quốc gia Đại Việt.
Chiến tuyến Như Nguyệt, đền Xà, đền Yên Phụ (Yên Phong) còn âm vang lời tuyên ngôn trên dòng sông Cầu lịch sử “Nam quốc sơn hà Nam đế cư”… Văn Miếu Bắc Ninh, nơi tôn thờ hơn 600 tiến sĩ quê hương Kinh Bắc, chiếm 1/3 các vị đại khoa Hán học cả nước cho thấy Bắc Ninh là vùng đất tiêu biểu của nền văn hiến Việt Nam.
Ngoài các ngôi chùa cổ, Bắc Ninh còn nổi tiếng với những ngôi đình làng có quy mô bề thế, các lớp mái ngói đao cong uốn lượn bồng bềnh duyên dáng trên các cấu kiện kiến trúc gỗ là những tác phẩm nghệ thuật chạm trổ tinh xảo đạt tới đỉnh cao của nghệ thuật. Những ngôi đình đẹp nổi tiếng ấy đã đi vào tiềm thức dân gian bằng câu ca:
Thứ nhất là đình Đông Khang
Thứ nhì Đình Bảng vẻ vang đình Diềm
Trong cuốn sách “Bắc Ninh điểm hẹn”, tác giả không chỉ giới thiệu chi tiết, cụ thể các di tích lịch sử, văn hoá mà còn giải thích tường tận từng biểu tượng, ý nghĩa của từng nơi. Ví dụ như toà đại đình Đình Bảng có “bộ khung gỗ lim, trên các bộ phận kiến trúc như con rường, cốn, bẩy, đầu dư, ván nong… đều được chạm khắc trang trí lộng lẫy, tinh xảo, từ hình ảnh của các vật thiêng như “tứ linh” (long, ly, quy, phượng), “tứ quý” (tùng, cúc, trúc, mai) cho đến cỏ cây, hoa, lá, chim muông của tự nhiên”. Giá trị nổi bật của đình Diềm thành phố Bắc Ninh là “bức cửa võng “Cửu trùng, 99 đầu rồng” chạm khắc cầu kỳ, sơn son thếp vàng rực rỡ, với nhiều thủ pháp chạm khắc như chạm nổi, chạm lộng, chạm thủng, chạm kênh bong”….
Tác giả Nguyễn Nhật Duy tên thật là Nguyễn Duy Nhất, Nguyên Giám đốc Ban Quản lý di tích tỉnh Bắc Ninh, nhiều năm tìm hiểu, gắn bó nên ông nêu chân thực, trực quan về tình hình tiêu cực như xâm hại đất đai, mất cắp tài liệu cổ vật trong di tích, hiện tượng mê tín dị đoan, đồng cốt, tệ nạn xã hội vẫn còn diễn ra trong các ngày hội. Việc quản lý nguồn nhân lực làm công tác trùng tu tôn tạo di tích ở các làng nghề truyền thống chưa chuyên nghiệp, còn làm tự do tuỳ tiện, làm cho chất lượng trùng tu di tích không đảm bảo, gây nhiều bức xúc trong nhân dân… Với nhiều kiến nghị và đề xuất, tác giả mong muốn độc giả cuốn sách hiểu hơn về giá trị lịch sử văn hoá truyền thống, các cơ quan có trách nhiệm tu bổ các công trình kiến trúc cổ để những di tích này được bảo tồn lâu dài, xứng tầm với văn hoá, truyền thống và cảnh quan địa lý địa phương./.
Bình luận