Ngày 17/6, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp, có hiệu lực từ ngày 1/7. Điểm nhấn quan trọng là khoản 2 và khoản 3 Điều 17 quy định: Cán bộ, công chức, viên chức không được quyền thành lập, góp vốn, mua cổ phần, điều hành doanh nghiệp. Luật còn yêu cầu doanh nghiệp phải khai báo và lưu giữ thông tin về “chủ sở hữu hưởng lợi”, nghĩa là những cá nhân có quyền hưởng lợi thực tế từ phần vốn, nhằm ngăn chặn tình trạng mượn danh, đứng tên hộ để trốn tránh trách nhiệm pháp lý. Kể từ ngày 1/7, các doanh nghiệp thành lập mới và cả doanh nghiệp có thay đổi đăng ký phải cập nhật thông tin này.
Tuy nhiên, có một điểm đáng chú ý là Luật sửa đổi cho phép ngoại lệ đối với cán bộ, công chức tham gia góp vốn, điều hành doanh nghiệp trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cụ thể, khoản 6 Điều 1 của Luật Doanh nghiệp 2025 quy định: “Cán bộ, công chức, viên chức theo quy định của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức, trừ trường hợp được thực hiện theo quy định của pháp luật về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, không có quyền thành lập, quản lý doanh nghiệp”. Như vậy, công chức, viên chức khi tham gia các hoạt động theo quy định của pháp luật về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia sẽ được phép thành lập, quản lý doanh nghiệp, mở ra cơ hội hiện thực hóa các ý tưởng sáng tạo trong khuôn khổ pháp luật cho phép. Nhiều ý kiến cũng khẳng định, quy định này nhằm khuyến khích chuyển giao tri thức, thương mại hóa kết quả nghiên cứu và thúc đẩy kinh tế số:
- Được phép là thành lập, tham gia thành lập và góp vốn thành lập vào doanh nghiệp phát triển tiếp các kết quả nghiên cứu khoa học thành các sản phẩm thương mại đưa ra thị trường phục vụ cho người dân; được tham gia vận hành, quản lý. Như vậy là nó khác hẳn nó vượt trội lên hẳn và đấy chính là một cách cởi trói để phát huy tiềm lực đang có rất nhiều rất lớn.
- Đây là những quy định nhằm tận dụng năng lực để đóng góp cho xã hội, đồng thời tăng thu nhập chính đáng, quy định đó phù hợp với chủ trương chung xu thế chung trong việc cải cách đổi mới để phát huy tối đa mọi nguồn lực để phát triển đất nước, đồng thời cũng tạo điều kiện cho đội ngũ cơ hội hơn nữa trong việc cải thiện đời sống để tự chủ cuộc sống của mình.
- Vấn đề góp vốn rất hay vì các doanh nghiệp cho nên huy động để đưa vào sản xuất, kinh doanh thì hết sức có lợi không những là cá nhân cho doanh nghiệp mà cả đất nước. Đây là cái định rất tiến bộ huy động được nguồn vốn nhàn rỗi vào các hoạt động kinh doanh sản xuất.
Bên cạnh đó, Luật sửa đổi cũng điều chỉnh quy định tại khoản 3 Điều 17 Luật Doanh nghiệp 2020, cho phép cán bộ, công chức, viên chức góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp vào công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh để thực hiện quy định của pháp luật về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; bổ sung quy định tại khoản 5a Điều 8, yêu cầu các doanh nghiệp có nghĩa vụ thu thập, cập nhật, lưu trữ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi, đồng thời cung cấp thông tin này cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi có yêu cầu. Bên cạnh đó, điểm h được bổ sung vào khoản 1 Điều 11 của Luật Doanh nghiệp 2020, quy định rõ doanh nghiệp có trách nhiệm lưu giữ danh sách chủ sở hữu hưởng lợi (nếu có), đảm bảo tính minh bạch trong cơ cấu sở hữu và hoạt động doanh nghiệp. Những sửa đổi quan trọng này không chỉ tạo điều kiện để đội ngũ cán bộ, công chức tham gia sâu hơn vào công cuộc đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, mà còn góp phần nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản trị doanh nghiệp và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.
Tuy vậy, theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, đoàn đại bểu Quốc hội TP Hải Phòng, quy định mở ra không gian sáng tạo, khuyến khích phát huy năng lực cá nhân, đồng thời tạo thêm cơ hội tăng thu nhập chính đáng cho cán bộ công chức viên chức trên cả nước. Tuy nhiên, mở rộng quyền phải đi kèm cơ chế giám sát chặt chẽ, để bảo đảm kỷ cương công vụ, tránh xung đột lợi ích. Vì vậy, theo đại biểu, cần đẩy mạnh thực hiện hậu kiểm, đặc biệt với các trường hợp ngoại lệ trong khoa học - công nghệ, để bảo đảm đúng mục tiêu khuyến khích đổi mới sáng tạo nhưng không biến thành kẽ hở cho lợi ích nhóm:
"Cho phép được góp vốn tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu khoa học, trừ trường hợp pháp luật về phòng, chống tham nhũng hoặc pháp luật chuyên ngành có quy định khác. Đây là quy định mở, tạo cơ hội khai thác và phát huy năng lực, khuyến khích sử dụng năng lực của mỗi cá nhân để đóng góp cho xã hội, tận dụng chất xám và trình độ chuyên môn. Tuy nhiên, song song với việc mở rộng quyền này theo tôi cần siết chặt các quy định về cơ chế kiểm soát và phòng, chống tham nhũng".
Theo quy định tại Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo năm 2025, viên chức được tham gia góp vốn, làm việc, quản lý, điều hành tại doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Cũng liên quan đến vấn đề này, Điều 13 dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) đã đề xuất mở rộng quyền của viên chức, được tham gia góp vốn, tham gia thành lập, tham gia quản lý, điều hành, làm việc tại doanh nghiệp do đơn vị sự nghiệp mà mình đang làm việc thành lập hoặc tham gia thành lập để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, khai thác hiệu quả tài sản trí tuệ, các sáng chế và công nghệ số do tổ chức đó tạo ra; được góp vốn, thành lập, tham gia quản lý, điều hành hoặc tham gia phát triển công nghệ tại các doanh nghiệp trong và ngoài nước theo quy định của pháp luật…
Những quy định mới này nhằm đồng bộ với Luật Khoa học, Công nghệ và Nghị quyết 193/2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời, mở ra cơ hội cho các chuyên gia (bất kể là cán bộ, công chức, viên chức) trong lĩnh vực công nghệ tham gia kinh doanh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Các công ty công nghệ thuộc các thành phần kinh tế khác nhau (bao gồm cả kinh tế tư nhân trong nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài) được kỳ vọng sẽ được hưởng lợi từ quy định này./.
Bình luận