UBND tỉnh Bình Định, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) và Đại sứ quán Na Uy tại Việt Nam vừa tổ chức Hội thảo tổng kết dự án “Nhân rộng các mô hình quản lý rác thải tổng hợp thông qua trao quyền cho khối lao động phi chính thức và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn”. Dự án do Chính phủ Na Uy tài trợ và UNDP hỗ trợ kỹ thuật, được triển khai từ năm 2021, với nhiều kết quả thiết thực góp phần cải thiện hệ thống quản lý rác thải sinh hoạt và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Một trong những kết quả nổi bật là mô hình phân loại rác tại nguồn tại hai phường Ngô Mây và Nguyễn Văn Cừ, thu hút sự tham gia của gần 13.000 hộ dân. Sau khi kết thúc giai đoạn hỗ trợ của Dự án, 60% vẫn duy trì thực hành phân loại và trên 90% mong muốn tiếp tục, cho thấy hiệu quả lâu dài về mặt nhận thức và hành vi. Bên cạnh đó, mô hình “Tàu cá mang rác về bờ” đã thu hút hơn 150 lượt tàu tham gia chỉ trong vòng 6 tháng, thu gom trên 3 tấn rác thải nhựa từ biển. Cơ sở Thu hồi Vật liệu Tái chế tại Long Mỹ, với công suất 2 tấn nhựa mỗi ngày, cũng đã thu hồi trên 120 tấn nhựa. Đặc biệt, gần 200 lao động tự do thu gom rác đã được tổ chức thành các câu lạc bộ, được tập huấn, trang bị bảo hộ lao động và hỗ trợ tiếp cận thị trường – khẳng định vai trò và đóng góp không thể thiếu của họ trong chuỗi giá trị rác thải sinh hoạt. Dự án đã giúp Quy Nhơn trở thành “phòng thí nghiệm sống” cho các mô hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt một cách tích hợp và bao trùm.
Tại hội thảo, Patrick Haverman, Phó Trưởng đại diện thường trú UNDP Việt Nam cho rằng các mô hình thí điểm như phân loại rác tại nguồn, tái chế nhựa, và tàu cá thu gom rác từ biển đã chứng minh hiệu quả và có tiềm năng nhân rộng trên phạm vi quốc gia. Về phía nhà tài trợ, ông Erlend Skutlaberg, Bí thư thứ nhất Đại sứ quán Na Uy tại Việt Nam cho biết Dự án tại Quy Nhơn và các thành phố khác là một minh chứng thuyết phục cho cách quản lý rác thải bền vững có thể đóng góp vào sứ mệnh toàn cầu đó. Việc xây dựng Cơ sở Thu hồi Vật liệu Tái Chế, đến sáng kiến sáng tạo “Tàu cá mang rác nhựa về bờ”, trao quyền cho lao động tự do không chỉ là những kết quả của dự án, mà còn là những nền tảng cho một nền kinh tế tuần hoàn và một tương lai sạch hơn, bền vững hơn.
Bên cạnh các mô hình và cơ sở hạ tầng, Dự án cũng đóng góp đáng kể cho công tác hoàn thiện thể chế. Các kết quả thực tiễn đã trở thành căn cứ cho việc xây dựng và điều chỉnh quy định phân loại rác tại nguồn cấp tỉnh, đồng thời cung cấp đầu vào cho Kế hoạch Hành động quốc gia về Kinh tế tuần hoàn và Kế hoạch hành động quốc gia quản lý rác thải nhựa đại dương. Theo ông Nguyễn Đức Toàn, Phó Chủ tịch UBND thành phố Quy Nhơn, dự án có ý nghĩa đặc biệt – không chỉ về mặt môi trường mà còn thể hiện cam kết của địa phương đối với phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu đạt được, quá trình triển khai dự án vẫn còn một số tồn tại như việc phân loại rác tại nguồn chưa đồng đều, thiếu cơ chế hỗ trợ ổn định cho lao động tự do về rác thải… Trên cơ sở đó, UNDP và các đối tác đang tích cực thúc đẩy các hướng đi tiếp theo, bao gồm mở rộng mô hình ra các đô thị lớn, thử nghiệm các giải pháp mới như đồng xử lý và đặt cọc hoàn trả, thúc đẩy thiết kế sinh thái và thị trường cho nguyên vật liệu thứ cấp.
Bình luận