Sự kiện thu hút đại diện chính quyền các địa phương, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và hơn 30 cơ quan báo chí, nhằm chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp và thúc đẩy phối hợp liên ngành trong bối cảnh chính quyền địa phương đã chuyển sang mô hình hai cấp từ ngày 1/7/2025.
Theo ông Cao Đức Phát, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai, thiên tai đang có xu hướng gia tăng và phức tạp: trong 20 năm qua thiên tai toàn cầu tăng 75% (Văn phòng Giảm nhẹ rủi ro thiên tai Liên hợp quốc). Ở Việt Nam, trung bình mỗi năm nước ta phải đối mặt 10–15 cơn bão và áp thấp nhiệt đới cùng nhiều hiện tượng cực đoan khác; thiệt hại trung bình hàng năm khoảng 240 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế gần 30.000 tỷ đồng. Những sự kiện gần đây như bão Yagi (2024) và bão số 3 (2025) đã cho thấy tầm quan trọng của việc chủ động từ chính quyền cơ sở và phối hợp đồng bộ giữa các cấp.
Từ 1/7/2025, hệ thống chính quyền địa phương chính thức vận hành theo mô hình hai cấp (tỉnh và xã/phường). Thay đổi này đặt cấp xã ở vị trí tuyến đầu, chịu trách nhiệm toàn diện: tuyên truyền, lập kế hoạch ứng phó, dự trữ vật tư, tổ chức sơ tán, cứu hộ cứu nạn, quản lý quỹ phòng chống thiên tai và xử lý vi phạm. Để cụ thể hóa cơ chế này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BNNMT (19/6/2025) quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đê điều và phòng, chống thiên tai.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Xuân Tùng, Phó trưởng phòng Ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường: Còn nhiều vấn đề cần làm rõ, điều chỉnh và hỗ trợ sớm để duy trì năng lực ứng phó, trong đó nổi bật là: hệ thống chỉ đạo (đầu mối, thẩm quyền, kênh liên lạc), kế hoạch ứng phó, lực lượng ứng phó ở các cấp, vật tư dự phòng, và hoàn thiện cơ chế, chính sách, khung pháp lý.
Ninh Bình là một trong những địa phương đi đầu trong việc thực hiện các giải pháp thích ứng với mô hình chính quyền hai cấp. Tỉnh đã kiện toàn Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự ở 129/129 xã, phường; xây dựng 66 phương án bảo vệ trọng điểm cấp xã và 9 trọng điểm cấp tỉnh; thành lập lực lượng xung kích với tổng cộng 27.627 người; đầu tư hệ thống cảnh báo sớm gồm trạm đo mưa, trạm đo mực nước tự động, camera giám sát và hệ thống cảnh báo lũ tự động. Ông Bùi Xuân Diệu, Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Ninh Bình cho rằng: Kết quả thực tiễn cho thấy khi bão số 3 (2025) đổ bộ, Ninh Bình đã chủ động chỉ đạo và triển khai ứng phó kịp thời — không có thiệt hại về người và thiệt hại tài sản ước tính khoảng 386 tỷ đồng, thấp hơn nhiều so với kịch bản dự báo nếu thiếu chuẩn bị.
Tại diễn đàn, các đại biểu cũng chỉ rõ một số hạn chế, cần khắc phục trong công tác phòng chống thiên tai khi vận hành mô hình chính quyền hai cấp trong thời gian tới đó là: Việc tổ chức, sắp xếp lại văn phòng thường trực Ban Chỉ huy theo Nghị định 200/2025 vẫn khó phân định nhiệm vụ, trách nhiệm giữa các đơn vị. Cán bộ cấp xã sau sáp nhập gặp khó khăn khi phải đảm nhận thêm nhiều nhiệm vụ, thiếu kinh nghiệm chuyên môn và không phải là cán bộ chuyên trách. Thiếu quy chế phối hợp giữa các Ban CHQS xã, nguy cơ trục trặc khi xử lý sự cố liên xã, liên khu vực. Vật tư, trang thiết bị và nguồn dự trữ tại một số địa phương chưa đầy đủ theo phương châm “4 tại chỗ”; lực lượng xung kích thiếu huấn luyện và trang bị. Công tác lập phương án, kế hoạch ở một số nơi còn chung chung, chưa sát thực tế; báo cáo và tổng hợp thông tin khi có thiên tai chưa nhanh, chính xác. Hạ tầng, nhà cửa và nhiều công trình phòng chống thiên tai còn yếu, chưa đủ khả năng chống chịu với bão, lũ lớn.
Trên cơ sở thảo luận, các đại biểu tham dự hội nghị đề xuất một số giải pháp triển khai trong thời gian tới. Trước hết, cần kiện toàn tổ chức: hoàn thiện cơ cấu Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự ở tỉnh và xã; ban hành quy chế hoạt động và phân công nhiệm vụ rõ ràng theo Nghị định 200/2025/NĐ-CP; xây dựng quy chế phối hợp giữa các Ban chỉ huy quân sự xã trong xử lý sự cố liên vùng. Củng cố quỹ và cơ chế tài chính: kiện toàn bộ máy Quỹ Phòng chống thiên tai tại tỉnh, ban hành quy chế hoạt động để đảm bảo nguồn lực kịp thời. Hoàn thiện kế hoạch, diễn tập: rà soát, bổ sung, cụ thể hóa phương án phòng thủ dân sự, phương án ứng phó thiên tai sát thực tế; tổ chức diễn tập, huấn luyện thường xuyên, chú trọng cấp cơ sở. Đảm bảo “4 tại chỗ”: chuẩn bị sẵn sàng lực lượng, vật tư, phương tiện, hậu cần ở mức cao nhất tại các vùng trọng yếu. Nâng cao năng lực con người: tập huấn chuyên sâu cho cán bộ cấp xã, trang bị kỹ năng đánh giá rủi ro, báo cáo nhanh và vận hành công cụ cảnh báo. Đặc biệt, phải ứng dụng khoa học — công nghệ, triển khai hệ thống đo mưa, đo mực nước tự động, camera giám sát, cảnh báo lũ tự động; xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý phòng chống thiên tai và hệ thống báo cáo nhanh điện tử.
Diễn đàn khẳng định một thông điệp rõ ràng: để giảm thiểu rủi ro thiên tai trong bối cảnh có nhiều biến động, cần sự gắn kết chặt chẽ giữa cấp tỉnh — cấp xã — cộng đồng. Cấp tỉnh giữ vai trò chỉ đạo, huy động nguồn lực và hỗ trợ kỹ thuật; cấp xã là tuyến đầu triển khai, giám sát và báo cáo; cộng đồng tham gia giám sát, cảnh báo và hỗ trợ lẫn nhau. Khi ba mắt xích này hoạt động nhịp nhàng, hệ thống phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm sẽ vận hành trơn tru, hiệu quả, góp phần hiện thực hóa mục tiêu “xã hội an toàn trước thiên tai” vào năm 2030.
Bình luận