Men theo những triền dốc núi đá Phú Thượng, ông Kiều Thượng Chất ở xã Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên dẫn chúng tôi đi giữa những hàng na đã gắn bó với gia đình ông suốt hàng chục năm qua. Vào chính vụ, từ chân núi lên tới đỉnh núi là một màu xanh ngắt của những cây na sai trĩu quả. Dẫu vậy, điều khiến ông Chất cũng như nhiều hộ trồng na ở Võ Nhai trăn trở suốt nhiều năm chính là đầu ra cho sản phẩm, khi mỗi năm địa phương sản xuất ra hàng trăm tấn na nhưng chủ yếu vẫn tiêu thụ ở các chợ quê: "Trước đây, na nhà tôi trồng ra chỉ biết mang ra chợ quê bán thôi. Thương lái thì cứ ép giá, mình làm nông dân vất vả chăm sóc an toàn cả năm trời mà bán chẳng được bao nhiêu. Loay hoay mãi không biết làm thế nào để thoát cảnh này", ông Kiều Thượng Chất, chia sẻ.
Thái Nguyên được thiên nhiên ưu đãi khí hậu mát mẻ và thổ nhưỡng đặc trưng của vùng núi đá, tạo nên hương vị thơm ngon riêng có cho quả na Võ Nhai. Thế nhưng, trong suốt một thời gian dài, loại quả đặc sản này vẫn loay hoay tìm chỗ đứng trên thị trường, bởi thiếu thông tin, thiếu kênh phân phối và phụ thuộc nhiều vào thương lái. Bước ngoặt chỉ thực sự mở ra từ tháng 11 năm 2024, khi Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thái Nguyên triển khai thử nghiệm mô hình vườn na Võ Nhai trên môi trường số, mang đến một cách làm hoàn toàn mới cho người trồng na nơi đây.
Vườn na số không chỉ đơn thuần là trồng na rồi bán quả. Đó là sự kết hợp giữa kinh nghiệm canh tác truyền đời của người nông dân với ứng dụng công nghệ hiện đại. Ông Kiều Thượng Chất cho biết: Mỗi cây na trong vườn đều được số hóa, gắn mã QR riêng như một chứng minh thư điện tử. Khi một cây na có chủ nhân sở hữu, thông tin được cập nhật và gắn trực tiếp trên thân cây, cho phép người sở hữu theo dõi toàn bộ hành trình của cây, từ quy trình chăm sóc, thời điểm ra hoa, kết trái cho đến chất lượng quả, tạo nên sự minh bạch và niềm tin ngay từ gốc rễ.
Đứng trên đỉnh núi na Phú Thượng, nông dân Kiều Thượng Chất năm nay đã ngoài 60 tuổi, đôi mắt cương nghị phóng tầm mắt nhìn khắp vườn na số của gia đình và nhớ rõ từng gốc na. Ông đặt nhiều kỳ vọng vào vụ na Thái ghép trái vụ dịp Tết sắp tới, khi cây na cho năng suất cao, phục vụ nhu cầu thị trường đúng dịp Tết Nguyên Đán. Từ chỗ phụ thuộc vào tự nhiên, nay người nông dân đã có thể chủ động điều tiết số quả trên mỗi cây và thời điểm thu hoạch theo mong muốn. Đặc biệt là hệ thống tưới nước tự động từ trên núi, những chiếc Camera giám sát hoạt động 24/7 cho phép chủ vườn và cả khách hàng theo dõi quá trình sinh trưởng của cây na từ xa mà không cần trực tiếp đến vườn.
Hiện nay, vườn na số của gia đình ông đã có gần chục cây được khách hàng đăng ký sở hữu với chi phí 6 triệu đồng cho một cây mỗi năm, cam kết sản lượng khoảng 30kg na trong hai vụ và được chuyển tới tận nhà. Ông Chất dự tính, trong tương lai bên cạnh mã số định danh, mỗi cây na số sẽ mang tên chính chủ nhân của mình. Với ông, mỗi cây na không chỉ cho quả ngọt mà còn kể một câu chuyện riêng về con người, về cuộc sống và những giá trị được gửi gắm qua từng mùa quả. Dù số lượng cây na số còn khiêm tốn so với hàng trăm gốc na trong vườn, nhưng đó là tín hiệu tích cực, tiếp thêm niềm tin để người nông dân Võ Nhai bền bỉ đi tiếp trên con đường làm nông nghiệp số.
Không chỉ mở ra cơ hội tiêu thụ nông sản, mô hình vườn na số còn được kỳ vọng trở thành điểm nhấn cho du lịch nông nghiệp tại Võ Nhai, Thái Nguyên. Nhiều doanh nghiệp lữ hành đã bắt đầu quan tâm tới việc kết nối vườn na với các tua trải nghiệm dành cho du khách. Chị Mai Anh, đại diện một công ty du lịch tại tỉnh Thái Nguyên, chia sẻ trong một ngày gần đây sẽ xây dựng các tua du lịch trải nghiệm chăm sóc và thu hoạch na trên vùng núi đá Võ Nhai.
Từ khi tham gia mô hình vườn na số, na Võ Nhai không còn bó hẹp trong các phiên chợ địa phương. Các chương trình xúc tiến thương mại được tổ chức thường xuyên, đặc biệt là hoạt động bán hàng qua livestream trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok và Facebook. Những phiên livestream này thu hút hàng trăm nghìn lượt xem và tương tác, giúp tiêu thụ hàng tấn na trong thời gian ngắn. Ông Lương Văn Tin, một người trồng na tại xã Võ Nhai, cho biết hiệu quả kinh tế từ mô hình cây na số đã thể hiện rất rõ: "Nhờ đưa na lên môi trường số mà sản phẩm của chúng tôi được nhiều người biết đến, bán được giá cao hơn, đầu ra cũng ổn định hơn trước".
Người trồng na Võ Nhai mong rằng trong thời gian tới sẽ có thêm nhiều cây na số được các chủ nhân trên khắp cả nước, thậm chí ở nước ngoài, đăng ký sở hữu. Khi mỗi cây na mang tên một con người, đó không chỉ là sự gắn kết giữa người trồng và người mua, mà còn là cầu nối lan tỏa những câu chuyện về lao động bền bỉ, về sự gắn bó với thiên nhiên và khát vọng làm nông nghiệp bền vững. Khi ấy, cây na không chỉ là nông sản, mà còn trở thành món quà ý nghĩa dành tặng người thân, bạn bè, đối tác ngay tại Việt Nam.
Từ những vườn na truyền thống trên núi đá đến những vườn na số hôm nay, nông dân Võ Nhai đang từng bước chứng minh rằng chuyển đổi số trong nông nghiệp không phải là điều xa vời. Bắt đầu từ những việc rất cụ thể và gần gũi, mô hình vườn na số đã mở ra hướng đi mới, góp phần nâng cao giá trị nông sản, cải thiện đời sống người dân vùng cao và khẳng định vị thế của hoa quả đặc sản trên thị trường.
Thu Duyên
Bình luận