Chính phủ Việt Nam đã ban hành các văn bản pháp lý cũng như thực hiện cam kết Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá về phòng chống tác hại của thuốc lá và phê duyệt Chiến lược phòng chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030. Đây là trách nhiệm của mọi ngành, của mỗi công dân trong phòng chống tác hại của thuốc lá, do đó đòi hỏi phải thực hiện chuyển đổi, giảm thay thế diện tích trồng cây thuốc lá bằng cây trồng, vật nuôi phù hợp và đảm bảo sinh kế bền vững cho các hộ dân trồng cây thuốc lá.
Theo khảo sát của Bộ NN&MT, trong giai đoạn 2020-2025, đã có gần 1.300 hộ dân đã tham gia chuyển đổi, thay thế cây thuốc lá bằng những cây trồng khác. Tại HTX Xuân Tiến, xã Xuân Phú, tỉnh Đồng Nai, ông Trần Quang, Giám đốc HTX Xuân Tiến cho biết, trước đây, ngoài trồng cây lúa, cây ăn quả, HTX cũng trồng cây thuốc lá, nhưng nhận thấy nhiều tác hại từ việc trồng cây này đến môi trường và sức khoẻ của đất, của con người, 6 năm nay, ông và các thành viên trong HTX đã chuyển đổi hoàn toàn diện tích trồng cây thuốc lá sang trồng các cây khác theo hướng hữu cơ, tuần hoàn, tạo môi trường xanh, nông sản an toàn. Chúng tôi nhận thấy trồng cây thuốc lá có tác hại, vừa hại đất, lại hại sức khoẻ, rồi đến cả sức khoẻ của cộng đồng nên chúng tôi bỏ, không trồng nữa mà chuyển sang trồng các cây khác theo hướng hữu cơ, không sử dụng phân bón hoá học, tạo môi trường trong lành. Ông Trần Quang chia sẻ.
Còn ở xã Xuân Thành, Đồng Nai, cây thuốc lá cũng đã được trồng ở đây nhiều năm nay. Nhưng những năm gần đây, nhận thấy cây trồng này có nhiều tác hại, nên người dân trong xã đã dần thay đổi nhận thức, chuyển sang trồng nhiều loại rau màu có giá trị kinh tế, không gây ô nhiễm môi trường và đảm bảo được sức khoẻ cho người dân bởi không còn phải ngửi khói thuốc lá khi sấy nữa. Ông Nguyễn Văn Nguyên, nông dân ở xã Xuân Thành cho biết, gia đình ông sau khi chuyển đổi diện tích cây thuốc lá sang trồng rau và dưa leo, cho thu nhập ổn định: "Nói chung thu nhập từ rau này cũng không cao không thấp, đều đều kiếm ngày công lao động. Một sào mà làm hai tháng cũng được vài chục triệu."
Theo Bộ NN&MT, cây thuốc lá ảnh hưởng khá lớn đến môi trường đất, bởi có nhu cầu hấp thụ dinh dưỡng rất cao, đặc biệt là kali, phốt pho và nitơ, khiến đất bị cạn kiệt chất dinh dưỡng và trở nên bạc màu nhanh chóng. Khi chăm sóc, thu hoạch cây thuốc lá người sản xuất dễ bị nhiễm chất nicotine là chất độc hại ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của con người. Ngoài ra trong công đoạn sấy nguyên liệu thuốc lá, các hộ dân thường phải khai thác củi làm chất đốt khá lớn, ước tính hàng năm tiêu tốn hết gần 8 triệu m3 củi, do đó các hộ dân dễ vi phạm lâm luật, khai thác rừng, ảnh hưởng đến môi trường sinh thái.
Với khoảng 53 ngàn lò sấy thuốc lá thủ công lớn, nhỏ hiện nay, quá trình hoạt động của lò sấy cả ngày đêm đã thải ra khí nhiều CO2 và chất độc hại khác, gây ô nhiễm không khí và môi trường sống, nguy hiểm cho sức khỏe người dân xung quanh.
Do vậy, xét trên tổng thể, thuốc lá là cây trồng có tác động tiêu cực lớn đến môi trường sinh thái và sức khỏe cộng đồng, không phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn bền vững. Ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và PTNT, Bộ NN&MT cho rằng, việc giảm diện tích cây thuốc lá thời gian gần đây chính là xu thế của xã hội, hướng dần đến lối sống xanh và bảo vệ môi trường, phát triển bền vững. Xu thế chung của toàn thế giới là người ta phòng chống thuốc lá. Bởi vì ấy những cái lợi nhuận từ ngành thuốc lá nó không thể bù đắp được những cái chi phí của xã hội cho cả cái ngành. Tôi lấy ví dụ như ở Việt Nam như cảnh báo của ngành y tế chẳng hạn thì nói rằng là cái tổn thất xã hội mà để chi phí cho vấn đề chữa bệnh rồi là thiệt hại về môi trường chữa những bệnh do thuốc lá đấy thì nó lớn gấp năm lần nguồn thuế mà ngành thuốc lá đóng góp cho nền kinh tế. Ông Lê Đức Thịnh nhấn mạnh.
Vì thế, việc chuyển đổi cây trồng, vật nuôi tại các vùng nguyên liệu thuốc lá phải gắn kết chặt chẽ với định hướng phát triển nông nghiệp sinh thái, chuyển đổi xanh và xây dựng nông thôn bền vững. Cần thúc đẩy phát triển kinh tế hộ, kinh tế hợp tác, kinh tế cộng đồng theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, nhằm giải quyết hiệu quả việc làm và tạo thu nhập ổn định cho các hộ dân ở địa phương đang trực tiếp canh tác cây thuốc lá.
Bình luận