Tại toạ đàm “Thúc đẩy SDNLTK&HQ: Cần chính sách đồng bộ và khả thi” do Tạp chí Công Thương (Bộ Công Thương) tổ chức mới đây, đại diện cơ quan quản lý, doanh nghiệp và xây dựng pháp luật đã làm rõ về yêu cầu đặt ra đối với việc SDNLTK&HQ trong tình hình mới. 

Theo ông Đặng Hải Dũng - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), Luật SDNLTK&HQ năm 2010 được xây dựng với mục tiêu chính là nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Đây là một trong những thách thức đặt ra cho không chỉ Việt Nam mà hầu hết các quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, trong bối cảnh quốc tế như hiện nay, sẽ có những thách thức phi truyền thống mới ảnh hưởng đến Việt Nam, trong đó phải kể đến những thách thức liên quan đến biến đổi khí hậu ở rất nhiều khía cạnh. Đơn cử như các thị trường nước ngoài hiện nay đều đưa ra những hàng rào kỹ thuật dưới dạng những tiêu chuẩn xanh, tiêu chuẩn ESG đặt lên cho hàng hóa xuất khẩu của chúng ta. Khi ra thị trường quốc tế, những hàng hóa này phải đảm bảo là những hàng hóa tiêu thụ rất ít năng lượng, phải phát thải ít ra môi trường,… Riêng đối với thị trường châu Âu, từ năm 2026 bắt đầu áp dụng thuế carbon, tức là họ sẽ kiểm đếm lượng phát thải carbon trên sản phẩm xuất khẩu, và đây là lần đầu tiên họ chính thức chuyển từ hàng rào kỹ thuật sang hàng rào thuế quan.

Dẫn chứng 80% phát thải của các sản phẩm nằm ở các quá trình đốt năng lượng trong toàn bộ quá trình sản xuất, còn lại 20% mới liên quan đến việc chúng ta xử lý chất thải thế nào, xả thải ra sao, ông Đặng Hải Dũng nhấn mạnh: "trước kia thì chúng ta tiết kiệm năng lượng để đảm bảo cho chúng ta có đủ điện và năng lượng, nhưng sắp tới đây thì có thể thấy là theo thị trường chung, nếu chúng ta xuất khẩu mà không đảm bảo được các tiêu chuẩn về môi trường xã hội thì họ sẽ đánh thuế chúng ta, và như vậy nếu không thực hiện được các cam kết giảm phát thải trên từng sản phẩm thì tính cạnh tranh của doanh nghiệp của chúng ta sẽ giảm, dẫn đến phải đối diện với nhiều vấn đề khó khăn khi xuất hàng vào các thị trường quốc tế".

Trên cơ sở hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hiện hành đã tương đối đầy đủ, việc sửa đổi Luật lần này chỉ là sửa đổi, bổ sung một số điều chính cho phù hợp với các cam kết hội nhập và mục tiêu tiến đến phát thải ròng bằng “0” (NetZero) vào năm 2050 tại COP26. Chính phủ đã chỉ đạo cơ quan soạn thảo tập trung vào bốn chính sách mới, đó là: Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước đối với vấn đề sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; Quản lý phát triển đối với các công ty dịch vụ kiểm toán năng lượng, phát triển nguồn nhân lực; Chính sách liên quan đến ưu đãi về tài chính (trong đó có việc lập Quỹ thúc đẩy phát triển sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả) và chính sách về chuyển đổi thị trường và quản lý hiệu suất, dán dán nhãn năng lượng. Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên - Trưởng ban soạn thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SDNLTK&HQ khẳng định: “Năng lượng thì mỗi ngày cần một nhiều hơn nhưng mỗi ngày thì đòi hỏi phải sạch hơn. Vậy mà việc sử dụng không tiết kiệm, không hiệu quả thì thật sự lãng phí. Sửa đổi luật này để giải quyết được vấn đề của thực tiễn trong nước đặt ra, vừa khuyến khích sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả nhưng mà vừa có cơ chế và chế tài xử lý đối với những tổ chức, cá nhân vi phạm các quy định về vấn đề sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả”.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn, lần sửa đổi này Luật đã cơ bản kế thừa luật hiện hành và tập trung vào vấn đề xây dựng các công cụ về tài chính, kỹ thuật để hỗ trợ cho các doanh nghiệp tiếp cận, thiết kế ra những giải pháp đáp ứng được nhu cầu trong tình hình mới hiện nay. Dẫn chứng về chính sách 2 và chính sách 3 là chính sách về đáp ứng những yêu cầu của của thị trường, còn chính sách 1 và chính sách 4 là những chính sách mà đang kế thừa lại những quy định của luật hiện hành, ông Nguyễn Phương Tuấn nêu thực tế “giải pháp công ty ESCO thì ở luật hiện hành cũng đã có quy định, nhưng lần này sửa đổi để thể chế hóa, cụ thể hóa ra, đảm bảo tính đồng bộ”, đồng thời nhấn mạnh đến quá trình thực thi sao cho hiệu quả: "Tiến hành thực hiện đúng theo những quy định của Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả hiện hành thì cũng đã đem lại những kết quả ngoài mong đợi rồi. Ở Luật sửa đổi sắp tới thì cũng sẽ đưa ra một số giải pháp để từ đó tuyên truyền, hướng dẫn cho các Sở Công Thương các tỉnh, rồi thì sẽ có những hướng dẫn cụ thể cho các bà con áp dụng những quy định trong Luật SDNLTK&HQ (sửa đổi) sắp tới".

Trong Luật sửa đổi lần này, nhóm chính sách thứ tư liên quan đến chuyển đổi thị trường và quản lý hiệu suất của phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng là một trong những nhóm chính sách được cộng đồng doanh nghiệp quan tâm. Theo ông Võ Quang Lâm - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là một trong các trụ cột quan trọng trong quá trình chuyển dịch năng lượng. Thực hiện chuyển đổi xanh mà nếu sử dụng năng lượng không hiệu quả hơn, không tiết kiệm hơn thì mục tiêu NetZero vào năm 2050 sẽ là một thách thức rất lớn. Vì thế, việc sửa đổi luật là kịp thời, đáp ứng được mong mỏi của doanh nghiệp trong việc có những công cụ, giải pháp, hành lang pháp lý tốt hơn để chúng ta cùng thực hiện. Quy định mới về dán nhãn năng lượng, quản lý hiệu suất sẽ thúc đẩy doanh nghiệp lựa chọn, đầu tư các công nghệ, thiết bị tiết kiệm năng lượng. 

Ông Võ Quang Lâm - Phó TGĐ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) nhấn mạnh: "Đối với những doanh nghiệp nào mà họ tự có những giải pháp cho mình, thì đây là một nguồn lực để họ có thể tự đầu tư, tự phân bổ các nguồn lực của họ cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước để có thể có những giải pháp tốt hơn trong quá trình lựa chọn giải pháp công nghệ, lựa chọn các thiết bị, nguyên vật liệu cho họ. Và quan trọng hơn là chúng ta hình thành một thị trường phát triển bền vững, vì đây cũng là một dư địa mà tất cả các bên khi mà tham gia vào quá trình này thì đều được hưởng lợi. Đặc biệt, khi Bộ Chính trị có Nghị quyết 68 thì tôi nghĩ đây là một cú hích, một lực đẩy cho các doanh nghiệp có thể thực hiện các giải pháp tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả trong thời gian sắp tới. EVN cũng nhìn thấy rằng đây cũng là một cơ hội để chúng ta có thể cùng chung tay đảm bảo cho việc cung ứng điện và đảm bảo một xã hội phát triển bền vững".

Đại diện EVN mong muốn ngay sau khi Luật SDNLTK&HQ (sửa đổi) được ban hành, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục xây dựng, hoàn thiện và khẩn trương trình Chính phủ ban hành Nghị định để triển khai Luật vào cuộc sống./.

PV Nguyên Long