Trong bối cảnh từ ngày 1/1/2026 tới, gần 5 triệu hộ kinh doanh sẽ chuyển từ nộp thuế khoán sang nộp thuế theo phương pháp kê khai, nhiều vướng mắc thực tiễn đã được đặt ra. Để tạo thuận lợi cho hộ kinh doanh thực hiện kê khai thuế, ngày 31/10 vừa qua, Cục Thuế ban hành Quyết định số 3352, triển khai kế hoạch "60 ngày cao điểm chuyển đổi mô hình từ thuế khoán sang kê khai đối với hộ kinh doanh". Tuy nhiên, trong thực tiễn việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai vẫn còn nhiều vướng mắc, vì đa phần các hộ - cá nhân kinh doanh vốn quen với phương thức thủ công, thiếu nền tảng số, e ngại khi phải thay đổi.
Bà Nguyễn Thị Thanh, ở phố Trần Duy Hưng, Hà Nội- hộ kinh doanh các sản phẩm chăn ga, gối đệm chia sẻ, dù đã được các cơ quan tuyên truyền kê khai thuế, song đến nay nhiều hộ vẫn đang gặp khó khăn trong việc kê khai các hàng hoá tồn kho. “Khó khăn lớn hiện nay của doanh nghiệp là vấn đề hàng tồn kho. Nhiều lô hàng tồn đã quá lâu, không còn đầy đủ hóa đơn, chứng từ kèm theo, khiến doanh nghiệp rất lo ngại. Khi trao đổi với cơ quan quản lý thuế, chúng tôi được yêu cầu phải có hóa đơn chứng minh nguồn gốc hàng tồn. Tuy nhiên, trên thực tế, các hóa đơn này chỉ được lưu giữ khoảng 2–3 năm. Những lô hàng tồn từ các năm trước đó, cụ thể như năm 2020 trở về trước -từ thời kỳ còn áp dụng thuế khoán, thì gần như không còn hóa đơn, chứng từ. Doanh nghiệp khi đó cũng không được hướng dẫn cụ thể để lưu giữ các giấy tờ liên quan, nên nay gặp rất nhiều vướng mắc”, bà Nguyễn Thị Thanh bày tỏ.
Nếu chuyển đổi mô hình kê khai thuế, 49% hộ kinh doanh cho rằng chi phí và thời gian quản lý hoá đơn, chứng từ sẽ tăng lên đáng kể. Bên cạnh đó sẽ gặp khó khăn khi hộ kinh doanh tuân thủ quy định về hóa đơn điện tử và thiết bị tính tiền vì năng lực công nghệ số hạn chế, thói quen ghi chép thủ công, gánh nặng chi phí đầu tư và thủ tục phức tạp. Không ít hộ kinh doanh băn khoăn, lo ngại trước những thay đổi này, từ việc hiểu đúng chính sách thuế, tổ chức lại phương thức kinh doanh, đến ứng dụng công nghệ trong quản lý, hóa đơn, kê khai và nộp thuế.
Ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết, Bộ Tài chính và cơ quan thuế các địa phương đang rất nỗ lực hỗ trợ, hướng dẫn các hộ kinh doanh làm quen với các quy định này. Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều hạn chế do về nguồn lực đầu tư để thực hiện các quy định mới. Do đó, VCCI kiến nghị cần có một lộ trình thực hiện phù hợp để hỗ trợ kinh doanh hiểu và tuân thủ pháp luật tốt hơn. Ông Phạm Ngọc Thạch nêu ý kiến: “Trong giai đoạn hiện nay, để triển khai các quy định mới, VCCI kiến nghị rằng thời gian đầu cần tập trung vào việc hướng dẫn các hộ kinh doanh nắm bắt đầy đủ các quy định, qua đó giúp họ tuân thủ pháp luật tốt hơn. Đối với các quy định liên quan đến xử phạt, nên áp dụng theo hướng mang tính nhắc nhở, cảnh báo là chính trong giai đoạn ban đầu”.
Các chuyên gia tại hội thảo cho rằng, việc chuyển đổi lên kê khai thuế hướng đến sự minh bạch, gia tăng sự tuân thủ và mở rộng cơ hội phát triển. Việc chuyển đổi mô hình được xem là bản lề quan trọng để thúc đẩy hộ kinh doanh nâng cao tính tự giác tuân thủ pháp luật thuế, xây dựng văn hóa doanh nhân, doanh nghiệp. Đây được xem là chìa khóa then chốt để phát triển thị trường bền vững, giúp hộ kinh doanh ngày càng trưởng thành, đóng góp quan trọng vào sự lớn mạnh của nền kinh tế tư nhân. Do vậy, các hộ, cá nhân kinh doanh cần chủ động chuẩn bị từ sớm, từng bước làm quen với việc lưu trữ chứng từ, quản lý doanh thu - chi phí và sử dụng các công cụ hỗ trợ phù hợp, để quá trình chuyển đổi sang phương pháp kê khai hoặc lên doanh nghiệp diễn ra thuận lợi, hiệu quả và đúng quy định.
Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế khẳng định, ngành thuế liên tục tổ chức các kênh truyền thông, đối thoại và tọa đàm để giải đáp, giúp người nộp thuế hiểu rõ và chủ động thực hiện nghĩa vụ. Đồng thời sẽ phân nhóm hỗ trợ phù hợp, kết nối từng nhóm hộ kinh doanh với các nhà cung cấp phần mềm kế toán, khai thuế, phù hợp với quy mô và điều kiện hoạt động.