Giữa không gian yên bình của làng Đông Hồ, thị xã Thuận Thành, Bắc Ninh, chúng tôi tìm đến ngôi nhà nhỏ của nghệ nhân Nguyễn Thị Oanh. Trong căn phòng ngập tràn mùi mực in, những bức tranh đầy màu sắc được treo khắp nơi, bà Oanh say sưa giới thiệu về từng công đoạn làm tranh: Giấy gió mua về rất mỏng, về phải giã mai con điệp. Mình quấy hồ, quét lên trên. Mà quét không đơn giản, giấy bị dính là vứt đi. Chúng tôi phải quét trong nhà sau đó se lại mang rải ra sân, rất kỳ công, có lúc rơi nước mắt mới được tờ tranh.
Làng Đông Hồ xưa có 17 dòng họ làm tranh, nhưng do ảnh hưởng của cơ chế thị trường, đến nay chỉ còn 2 gia đình của 2 dòng họ Nguyễn Hữu và Nguyễn Đăng còn làm nghề. Bà Oanh là con cháu của dòng họ Nguyễn Đăng. Từ thuở niên thiếu, bà đã có niềm yêu thích với giấy gió, ván in và quyết tâm nối nghiệp truyền thống của gia đình. Lớn lên bà là thợ chính rồi có cơ duyên trở thành con dâu của cố nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam và được ông truyền dạy những tinh hoa trong nghề.
Dưới bàn tay tài hoa của bà Oanh, những bức tranh Đông Hồ với hình ảnh gà, lợn, đám cưới chuột… vẫn được gìn giữ nguyên bản, mang theo nét đẹp cổ truyền từ hàng trăm năm qua. Hiện tại, gia đình nghệ nhân đang lưu giữ hơn 600 bản khắc gỗ cổ. Bà còn sáng tác hàng chục tác phẩm mới phản ánh cuộc sống nông thôn của làng Đông Hồ như: “Chợ tranh ngày tết”, “Chợ quê” “Hát thuyền” “Lưỡng chuột đón xuân” hay những các di tích lịch sử văn hóa quốc gia trên địa bàn tỉnh như Chùa Bút Tháp, Chùa dâu, Đền Đô… góp phần làm phong phú thêm dòng tranh dân gian Đông Hồ.
Trong suốt hàng chục năm giữ lửa nghề, tranh của gia đình nghệ nhân Nguyễn Thị Oanh đã được quảng bá tại nhiều liên hoan, lễ hội lớn trong nước, cũng như làm quà tặng cấp quốc gia…. Như con tằm rút ruột nhả tơ, sự nỗ lực của nghệ nhân Nguyễn Thị Oanh đã được ghi nhận bằng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý. Năm 2020, bà được phong tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú", đồng thời cũng là nữ nghệ ưu tú duy nhất của 62 làng nghề tỉnh Bắc Ninh tại thời điểm đó. Đồng hành cùng nghệ nhân Nguyễn Oanh - chồng bà, cũng là một nghệ nhân tranh Đông Hồ: Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ có những lúc thăng - trầm, lúc thuận lợi, lúc khó khăn. Nhưng xuyên suốt nghề làm tranh đó là vấn đề đầu ra của sản phẩm, là vấn đề mấu chốt quyết định sự tồn tại của làng nghề. Vì vậy gia đình chúng tôi có nhiều giải pháp tìm kiếm bạn hàng, tuyên truyền, quảng bá trong các hội chợ trong nước và quốc tế - tuyên truyền về ý nghĩa, giá trị của tranh dân gian Đông Hồ.
Dù đã ngoài 60 tuổi, bà Oanh vẫn miệt mài với những công đoạn thủ công tỉ mỉ của nghề làm tranh dân gian. Từ việc sáng tác tranh mới và tạo ván khắc gỗ đến việc làm giấy điệp, in tranh. Dù công việc ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe, đặc biệt là bệnh cột sống ngày càng nặng hơn, bà Oanh vẫn kiên trì gắn bó với nghề, bởi hơn ai hết, bà hiểu rằng nếu không có những người gìn giữ, tranh Đông Hồ sẽ dần bị lãng quên.
Bình luận