Ngày 11 tháng 6 năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi, chính thức phát động cuộc vận động thi đua ái quốc. Lời kêu gọi của Người đã được đăng trên báo Cứu quốc, số 986, ra ngày 24-6-1948.
Lời kêu gọi thi đua ái quốc là một tác phẩm ngắn, tất cả chỉ có 415 chữ. Tất cả được thể hiện trong cụm từ “thi đua ái quốc” với sức cổ vũ, động viên thấu tình đạt lý của một con người tận trung với nước, tận hiếu với dân, nêu gương sáng mẫu mực cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, biểu tượng cao quý của một tấm lòng yêu nước, thương dân vô hạn và tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc.
Theo Hồ Chí Minh, bày tỏ ý nguyện của mình trong khi động viên tất cả mọi người thi đua, làm những công việc thực tế, hữu ích của mình vì dân, vì nước. Đó là sự biểu dương tinh thần và lực lượng của tất cả mọi người, mọi ngành, mọi giới. Phụ lão thi đua đốc thúc con cháu hăng hái tham gia mọi công việc. Các cháu nhi đồng thi đua học hành và giúp việc người lớn. Đồng bào phú hào thi đua mở mang doanh nghiệp. Đồng bào công nông thi đua sản xuất. Đồng bào trí thức và chuyên môn thi đua sáng tác và phát minh. Nhân viên chính phủ thi đua tận tụy làm việc, phục sự nhân dân. Bộ đội dân quân thi đua giết giặc, đoạt cho nhiều súng.
Ai cũng thi đua, ai cũng tham gia kháng chiến kiến quốc. Phong trào sôi nổi, sẽ ăn sâu lan tộng khắp mọi mặt và mọi tầng lớp nhân dân. Nhờ đó, mọi khó khăn sẽ được dẹp tan, mọi âm mưu của địch sẽ thất bại, chúng ta đi tới thắng lợi cuối cùng.
Thi đua ái quốc từ một tư tưởng chỉ đạo trở thành một phong trào hành động của xã hội, của toàn dân. Thi đua ái quốc, qua thực tiễn và những trải nghiệm lịch sử đã cho thấy, đó không chỉ là động lực phát triển, là phương thức tổ chức lực lượng và phong trào hành động xã hội vì phát triển mà còn là một cuộc vận động chính trị, hình thành văn hóa chính trị trong Đảng, trong dân.
Nhờ thi đua ái quốc mà nhân dân ta đã giành chiến thắng trong các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, đánh bại mọi kẻ thù xâm lược, xứng đáng đứng trong hàng ngũ các dân tộc tiên phong chống chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân, vì hòa bình, độc lập, tự do và dân chủ.
Đầu năm 1960, trong bối cảnh quân và dân ta vừa kháng chiến vừa kiến quốc, xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, vừa tiến hành kháng chiến, thống nhất đất nước, tại Nhà máy Cơ khí Duyên Hải (nay là Công ty TNHH Nhà nước Một thành viên Cơ khí Duyên Hải) đã diễn ra mạnh mẽ phong trào thi đua sản xuất, phát huy sáng kiến “Sóng Duyên Hải”. Chỉ trong vòng 2 tháng, 237 chỉ tiêu định mức lao động, kỹ thuật bị phá; năng suất lao động tăng từ 50-610%; trình độ năng lực của cán bộ quản lý, kỹ thuật và công nhân sản xuất không ngừng được tăng cường, nâng cao. Cơ khí Duyên Hải trở thành “lá cờ đầu” trong ngành công nghiệp cơ khí ở miền Bắc, đóng góp quan trọng vào sự thắng lợi của kế hoạch 5 năm lần thứ nhất do Đại hội III đề ra.
Đây là 2 trong số nhiều phong trào thi đua yêu nước điển hình trong xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất đất nước giai đoạn 1955-1975. Điểm chung của những phong trào này là đã khơi dậy mạnh mẽ khát vọng vươn lên làm chủ cuộc sống mới, làm chủ kỹ thuật để sớm đưa 2 miền Bắc - Nam sum họp một nhà!
Những năm gần đây, phong trào thi đua yêu nước được phát động sâu rộng trên mọi lĩnh vực, ngành nghề, từ trung ương đến địa phương, từ cơ quan, đoàn thể, đến các trường học. Nhiều phong trào đã để lại dấu ấn đậm nét như phong trào "Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới". Chỉ trong 10 năm thực hiện chủ trương lớn của Đảng, nhà nước, đã có hàng vạn hộ gia đình tự nguyện hiến gần 45 triệu m2 đất, đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng và gần 60 triệu ngày công lao động để xây dựng các công trình công cộng, phúc lợi ở địa phương.
Nhiều mô hình như “Mỗi xã một sản phẩm” khiến người dân thi đua, phát huy các sản vật, các ngành nghề truyền thống của địa phương, làm giàu trên chính mảnh đất quê hương.
Hàng chục năm qua, các phong trào thi đua đã phát triển sâu rộng tới từng giới, từng đoàn thể có thể kể đến phong trào “Doanh nghiệp Việt Nam hội nhập và phát triển” do Thủ tướng Chính phủ phát động…Rồi đến phong trào thi đua “Cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát” trên địa bàn cả nước từ nay đến năm 2025. Theo báo cáo cập nhật từ Bộ Dân tộc và Tôn giáo, tính đến hết ngày 7/6/2025, cả nước đã triển khai hỗ trợ xóa bỏ được 205.115 căn nhà tạm, nhà dột nát.
Đặc biệt phải kể đến chiến dịch thi đua “500 ngày đêm thi đua hoàn thành 3000 km đường bộ cao tốc". Mục tiêu của đợt thi đua nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu đến năm 2025 đưa vào khai thác 3.000 km đường bộ cao tốc, tạo tiền đề phấn đấu đến năm 2030 đưa vào khai thác 5.000 km đường bộ cao tốc theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
Tại Đại hội XIII, Đảng ta đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, nước ta là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; phấn đấu đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao; GDP bình quân đầu người theo giá hiện hành đến năm 2030 đạt khoảng 7.500 USD. Đến nay, với “thế” và “lực” đã tích luỹ được, đất nước ta đang chuẩn bị bước sang một kỷ nguyên phát triển mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Tuy nhiên, bên cạnh những vận hội, thời cơ, chúng ta cũng phải đối diện với không ít khó khăn, thách thức, đặc biệt là nguy cơ tụt hậu, không kịp thích ứng với sự biến chuyển của thời đại. Bởi vậy, để hoàn thành thắng lợi các mục tiêu nêu trên, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta phải tiếp tục nỗ lực, cố gắng vươn lên, đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước. Trước nhất, bắt đầu từ chính mỗi cá nhân, phải nỗ lực hơn nữa, quyết tâm hơn nữa, ra sức hơn nữa trong thi đua yêu nước!
Tại hội nghị triển khai Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam ngày 18/5/2025 “về phát triển kinh tế tư nhân”, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu ý kiến, Chính phủ sẽ phát động phong trào thi đua “Toàn dân làm giàu”. Lời kêu gọi này được tán thưởng và kích hoạt tinh thần vươn lên mạnh mẽ để đất nước “sánh vai với cường quốc năm châu”.
Với quan điểm “không để lỡ thời cơ thêm lần nữa”, phát huy tinh thần “Sóng Duyên Hải” “Gió Đại Phong”, cần thúc đẩy mạnh mẽ các phong trào thi đua yêu nước, thi đua làm giàu, phát huy ý chí tự lực, tự cường, không ngừng học hỏi, cống hiến, sáng tạo, nỗ lực làm chủ khoa học, công nghệ để tạo động lực đột phá trong phát triển đất nước; “đi tắt, đón đầu”, tận dụng cơ hội từ Cách mạng Công nghiệp 4.0 để làm chủ tương lai, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới.
(Thực hiện: Nguyễn Hằng - Bích Ngọc)