Ra đời trong cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, trải qua 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, sự giúp đỡ của nhân dân, Công an nhân dân (CAND) Việt Nam luôn phát huy vai trò nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội.

Ngay từ khi ra đời và trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta thường xuyên quan tâm xây dựng, củng cố các công cụ bạo lực của cách mạng để trấn áp tội phạm, bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Đầu năm 1940, Trung ương Đảng chủ trương thành lập “Ban Công tác đội” làm nhiệm vụ bảo vệ An toàn khu (ATK), bảo vệ cán bộ cao cấp của Đảng, giải thoát cho cán bộ khi bị địch bắt. “Ban Công tác đội” được đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Trung ương, được trang bị vũ khí và huấn luyện về kỹ thuật chiến đấu.

Ngày 15/5/1945, Xứ uỷ Bắc kỳ thành lập “Đội danh dự trừ gian” sau đổi thành "Đội danh dự Việt Minh" do Xứ uỷ trực tiếp chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ diệt trừ bọn Việt gian đầu sỏ và vũ trang tuyên truyền, chiến đấu khi cần thiết. Ngày 04/6/1945, Tổng bộ Việt Minh tuyên bố thành lập khu giải phóng; đồng thời, công bố 10 chính sách lớn của Việt Minh. Đây chính là các tổ chức tiền thân của Công an nhân dân Việt Nam.

Ngày 19-8-1945, Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi, các tổ chức công an đầu tiên của Chính quyền cách mạng đã ra đời. Bắc Bộ có Sở Liêm phóng, Trung bộ có Sở Trinh sát, Nam bộ thành lập Quốc gia tự vệ cuộc, có nhiệm vụ trấn áp các tổ chức phản động, bảo đảm an ninh trật tự, bảo vệ chính quyền cách mạng và nhân dân. Ngày 21-2-1946, theo sắc lệnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, lực lượng ở 3 miền được thống nhất tổ chức thành Việt Nam Công an Vụ thuộc Bộ Nội vụ. Cũng trong năm này, bộ máy tổ chức của Công an được chia thành 3 cấp: Công an Việt Nam, Công an kỳ và Công an tỉnh.

Ngay sau khi ra đời, Công an Việt Nam đã bước vào cuộc chiến đấu quyết liệt với kẻ thù, trấn áp bọn phản cách mạng, phản động, tội phạm; bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ, lập nhiều chiến công xuất sắc. 

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, lực lượng Công an đã bảo vệ tuyệt đối an toàn các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các công trình quốc phòng, an ninh, công trình văn hóa - xã hội, bảo vệ tài sản của Nhà nước, tính mạng, tài sản của nhân dân; tổ chức nhân dân đi sơ tán; phá tan nhiều kế hoạch tình báo của Mỹ, ngụy.

Qua những chặng đường lịch sử, đã xuất hiện hàng vạn tấm gương cán bộ, chiến sĩ Công an mưu trí, dũng cảm, không quản gian khổ, hy sinh, lập nên nhiều chiến công, góp phần tô thắm truyền thống anh hùng vẻ vang của lực lượng CAND.

Những năm gần đây, lực lượng CAND luôn phát huy vai trò nòng cốt trong bảo đảm an ninh, trật tự, chủ động phòng ngừa, đẩy lùi từ sớm, từ xa các nguy cơ, thách thức, bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia; đấu tranh phòng, chống tội phạm; xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc đạt được nhiều kết quả quan trọng...

Trong đó, công tác bảo vệ an ninh quốc gia, nhờ nắm chắc, đánh giá đúng, dự báo chính xác tình hình, đã xử lý kịp thời, hiệu quả mọi yếu tố tiềm ẩn phức tạp về an ninh từ sớm, từ xa; đấu tranh kiên quyết, xử lý những vấn đề an ninh phức tạp; kịp thời phát hiện, ngăn chặn âm mưu “diễn biến hòa bình”, bạo loạn, khủng bố, phá hoại của các thế lực thù địch, phản động, không để hình thành tổ chức chính trị đối lập trong nước. Các nguy cơ, mối đe doạ về an ninh trên các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, thông tin-truyền thông, không gian mạng..., được phòng ngừa, xử lý hiệu quả.

Công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm được đẩy mạnh, góp phần quan trọng giữ gìn xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh. Nhiều vấn đề phức tạp về tội phạm và vi phạm pháp luật, nhất là với các loại tội phạm nguy hiểm, tội phạm có tổ chức, xuyên quốc gia, được xử lý kịp thời, từ gốc rễ. Đặc biệt, trong đấu tranh phòng, chống tội phạm kinh tế, tham nhũng đã thu hồi nhiều tài sản của Nhà nước bị chiếm đoạt, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng. Nhiều phương thức, thủ đoạn phạm tội mới trong lĩnh vực bất động sản, chứng khoán, phát hành trái phiếu doanh nghiệp... bị nhận diện và ngăn chặn.

Bên cạnh đó, ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống, lực lượng CAND có mặt ở những nơi khó khăn, gian khổ, hiểm nguy để giúp đỡ nhân dân, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh; thường xuyên làm tốt công tác an sinh xã hội; phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, nhà hảo tâm xây dựng nhà tình nghĩa tặng các gia đình chính sách, hộ nghèo; chăm sóc thương binh, gia đình liệt sĩ, phụng dưỡng Mẹ Việt Nam anh hùng ; giúp đỡ nhân dân vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo... Qua đó, góp phần củng cố “thế trận lòng dân”, giải quyết từ gốc rễ vấn đề bảo đảm an ninh quốc gia, an ninh con người theo tinh thần văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng, lực lượng công an Việt Nam sẵn sàng tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu, tham gia gìn giữ hoà bình của Liên hợp quốc. Công tác đối ngoại và hợp tác an ninh với các nước cũng được chú trọng, góp phần hóa giải các nguy cơ, thách thức về an ninh quốc gia từ bên ngoài, từ sớm, từ xa; tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế, củng cố quan hệ giữa Việt Nam với các nước ngày càng đi vào chiều sâu, toàn diện, hiệu quả; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia, dân tộc.

Đất nước đang sẵn sàng bước vào kỷ nguyên phát triển mới, sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội bên cạnh những thời cơ, thuận lợi, vẫn còn không ít nguy cơ, thách thức. Các thế lực thù địch, phản động chưa bao giờ từ bỏ dã tâm đòi xoá bỏ vai trò trò lãnh đạo của Đảng, lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam bằng những âm mưu, thủ đoạn tinh vi, thâm độc; trong khi đó an ninh, trật tự tại địa bàn vẫn tiềm ẩn những yếu tố phức tạp, nguy cơ phát sinh tội phạm; các mối đe doạ an ninh phi truyền thống ngày càng gia tăng...

Với thành quả đạt được trong 80 năm qua, để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ an ninh Tổ quốc, trật tự an toàn xã hội, góp phần đưa đất nước vươn mình phát triển, lực lượng CAND dưới sự lãnh đạo của Đảng sẽ tiếp tục đổi mới tư duy, nhận diện đúng tình hình thuận lợi và khó khăn, thời cơ và thách thức, triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp; tiếp tục sắp xếp bộ máy theo hướng tinh, gọn, mạnh; xây dựng lực lượng thật sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới theo tinh thần Nghị quyết số 12-NQ/TW, ngày 16-3-2022 của Bộ Chính trị khóa XIII…