Hòa trong điệu nhạc ấy, lời hát ru truyền tải những câu chuyện về triết lý nhân sinh, giáo dục con người về cách ứng xử phải đạo. Mời quý thính giả nghe phóng sự của phóng viên Đài Tiếng nói Việt Nam giới thiệu nét đặc sắc của làn điệu hát ru Khmer.
Những làn điệu hát ru nói chung thường là các bài hát nhẹ nhàng, đơn giản, có xuất xứ từ ca dao, đồng dao, thơ ca, được truyền miệng qua nhiều thế hệ. Riêng đối với hát ru Khmer, giai điệu thường dìu dặt với những câu nhạc ngắn được tổ chức lại, xuất hiện chậm rãi và êm ái. Kết cấu lời hát ru của người Khmer thường mở đầu bằng những câu như: “Con ơi, ngủ đi” hoặc “Cháu ơi, đừng khóc”,... với mục đích chính là ru con trẻ dễ ngủ.
Nội dung bài hát chuyển thành lời tâm tình ngọt ngào, lời dặn dò thân ái của người lớn đối với con cháu. Cũng chính vì vậy mà lời hát ru dễ nhớ, dễ thuộc, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác cho đến ngày nay.
Chị Sơn Thị Diệu – Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Văn hóa – Văn nghệ chùa Bốn Mặt, xã Thuận Hòa, thành phố Cần Thơ, cho hay:
“Từ nhỏ mình cũng từng được nghe mẹ hát ru, nghe mẹ kể về những lúc ru mình ngủ. Vậy nên khi có gia đình, có con, mình cũng hát theo để ru con ngủ. Tôi thấy rằng hát ru không chỉ để ru con ngủ mà còn là lời dạy con chăm ngoan, cố gắng học tập và biết vâng lời ông bà, cha mẹ.”
Hát ru là một dòng nhạc dân gian đặc sắc, được nhiều người lựa chọn để sáng tác lời mới với những chủ đề đa dạng như: ca ngợi quê hương, đất nước, Đảng, Bác Hồ kính yêu, cổ vũ tinh thần học tập và lao động hăng say.
Để có lời hay cho dòng nhạc này, người sáng tác cần nắm rõ câu từ và am hiểu quy luật gieo vần trong các thể thơ truyền thống của người Khmer. Đồng thời, phải hiểu sâu sắc về tiết tấu, nhịp điệu thì mới có thể sáng tác được bài hát ru hay và chất lượng. NSƯT Lâm Tấn Thê – Đoàn Nghệ thuật Khmer thành phố Cần Thơ, chia sẻ:
“Dòng nhạc nào cũng có cái khó riêng. Nhưng nhạc ru đòi hỏi nhiều về yếu tố tình cảm. Mình phải đặt mình vào lời hát ru đó, phải để tâm khi chơi, vì đây là nhạc ru – phải làm sao cho ru được con người ta ngủ, chứ không phải đánh thức con của họ dậy.”
Có thể nói, hát ru Khmer không chỉ là lời ca êm ái để ru con cháu ngủ, mà trong đó còn chứa đựng bài học về truyền thống hiếu học, tình yêu gia đình, quê hương, đất nước, và tinh thần lao động. Hát ru Khmer không chỉ mang hơi thở của khúc ca tâm tình mà còn mang ý nghĩa của giáo huấn ca, giúp hình thành nhân cách, đạo lý làm người cho con trẻ từ thuở ấu thơ.
Tuy nhiên, trước nhịp sống hiện đại và sự phát triển mạnh mẽ của các sản phẩm văn hóa – nghệ thuật ngoại lai, những làn điệu hát ru truyền thống cùng một số dòng nhạc dân ca Khmer đang dần bị mai một.
Nhận thức được điều đó, các bạn trẻ trong Câu lạc bộ Văn hóa – Văn nghệ chùa Bốn Mặt luôn dành thời gian rảnh rỗi để cùng nhau luyện hát, ôn lại những bài hát ru dân gian với mong muốn bảo tồn và phát huy làn điệu truyền thống của dân tộc mình. Chị Sơn Thị Diệu cho biết thêm:
“Mỗi khi các bạn trong CLB tan ca ở công ty, buổi chiều chúng tôi lại cùng nhau tập trung về khuôn viên chùa, học hát những làn điệu hát ru của người Khmer, chung tay bảo tồn dòng nhạc này để tránh bị mai một.”
Hát ru phản ánh đa dạng các mặt trong đời sống con người, từ khung cảnh thiên nhiên đến kinh nghiệm sống, triết lý sống và triết lý giáo dục. Hát ru Khmer là kho tàng tri thức của ông cha để lại, là hệ giá trị được đúc kết qua bao đời và là vốn quý trong văn hóa nghệ thuật của dân tộc. Những làn điệu hát ru từ lâu đã in sâu trong trái tim, trở thành ký ức tuổi thơ tươi đẹp của nhiều người Khmer.
Thạch Hồng-CTV Sê Rây/VOV ĐBSCL
Bình luận