Câu chuyện của những người phụ nữ dân tộc thiểu số quyết tâm thay đổi cuộc đời cùng nỗ lực chuyển đổi số, với sự đồng hành hỗ trợ của chính phủ Australia sẽ được kể ngay sau đây.

"Sáp ong đóng vai trò rất quan trọng trong văn hoá của dân tộc Mông. Khi đến mùa vụ, bà con thu mật ong về, vắt mật ong ra còn bã cuối cùng. Bã mật ong sẽ được đun để chế thành tảng sáp ong tự nhiên như thế này, hoàn toàn 100% là tự nhiên. Lát nữa mình sẽ đặt chậu than lên, đun nóng chảy miếng sáp ong rồi dùng bút đồng để vẽ", chị Sùng Thị Lan - Giám đốc Hợp tác xã Mường Hoa chia sẻ.

Say sưa giới thiệu về các công đoạn vẽ hoa văn bằng sáp ong trên vải - một nét văn hoá truyền thống của người Mông, chị Sùng Thị Lan cho biết, bà con dân tộc Mông của chị hay dùng hai loại đồng đỏ và đồng vàng giữ nhiệt rất tốt, hơn hẳn các kim loại khác như sắt hay nhôm, nhờ vậy mới vẽ sáp ong sắc nét. Theo chị Sùng Thị Lan, đun sáp ong là khâu khó nhất, phải đảm bảo nhiệt độ để sáp tan chảy vừa độ, bám chắc trên mặt vải.

Vẽ hoa văn bằng sáp ong trên vải chỉ là một trong rất nhiều trải nghiệm văn hoá địa phương độc đáo mà chị Sùng Thị Lan mang đến cho du khách nếu có dịp đến Tả Van, Sapa, Lào Cai.

Ở một góc khác trong ngôi nhà nhỏ ở thung lũng Mường Hoa, chị Sần Thị Lan, chủ hộ - địa điểm trải nghiệm cho du khách, vừa sửa soạn các nguyên liệu làm món xôi ngũ sắc của dân tộc Giáy vừa chia sẻ: "Cái này em làm cho khách, vừa xem vừa ăn luôn tại đây. Em tham gia Hợp tác xã từ năm 2021. Em thấy về kinh tế gia đình, đáp ứng nhu cầu hàng ngày ổn định hơn, cuộc sống ấm no hơn".

Chị Lan cho biết, từ khi tham gia Hợp tác xã Mường Hoa, chị Sùng Thị Lan - Giám đốc đã kết nối với các văn phòng, đầu mối du lịch ở Hà Nội để giới thiệu du khách đến gia đình chị trải nghiệm văn hoá dân tộc Giáy, như làm xôi ngũ sắc các dịp Tết đoan ngọ, Tết thanh minh. Các hoạt động này vừa giúp gia đình chị có thêm nguồn thu nhập, lại vừa giữ gìn được văn hoá truyền thống.

Trở lại nhiều năm trước, ý tưởng mô hình Hợp tác xã Mường Hoa đã nhen nhóm khi chị Sùng Thị Lan nhận thấy quê hương có nhiều nét văn hoá truyền thống độc đáo, với tiềm năng du lịch lớn như dệt thổ cẩm, dệt vải, nhuộm vải, vẽ hoa văn bằng sáp ong…

Ấp ủ kế hoạch giữ gìn, phát huy văn hóa dân tộc, chị Lan còn mong muốn có thể phát triển sinh kế cho bản thân và các chị em phụ nữ dân tộc thiểu số khác. Kỳ vọng là vậy, nhưng chặng đường lại lắm gian truân! Chị Sùng Thị Lan chia sẻ, Hợp tác xã Mường Hoa được thành lập năm 2018 nhưng khi hoạt động còn chưa ổn định thì đại dịch Covid-19 đã ập đến.

"Trước khi thành lập Hợp tác xã, tức là trước Covid-19, hoạt động chủ yếu dựa vào việc bán sản phẩm offline, chúng em không biết online là gì, vì khi đó internet chưa phủ sóng được đến các thôn bản. Vì thế, doanh thu bán hàng phụ thuộc 100% vào lượng khách du lịch trải nghiệm trekking trên tuyến ruộng bậc thang Sa Pa - Tả Van, Lao Chải - Tả Van. Sau khi Covid ập đến, chúng em phải đóng cửa hoàn toàn. Sau đó, chúng em đã rất may mắn khi các anh chị dự án GREAT bắt đầu khởi động dự án, bên hội phụ nữ đã mời chúng em tham gia. Trước đây có dùng Zalo, Facebook nhưng chúng em hoàn toàn không biết các chức năng để làm gì, chỉ đăng những tâm trạng vu vơ, những điều tiêu cực. Sau khi được đi học, chúng em mới hiểu, chuyển đổi số là gì, sau đó mới bắt đầu đăng bài và lập fanpage Hợp tác xã Mường Hoa và bắt đầu có doanh thu từ đó”, chị Sùng Thị Lan kể lại.

Nhờ bước ngoặt khi tham gia dự án GREAT hợp tác giữa Chính phủ Australia và UBND tỉnh Lào Cai kết nối với doanh nghiệp địa phương KisStartup, chị Sùng Thị Lan cùng các chị em trong bản chia sẻ những khó khăn và được hỗ trợ tham gia các khóa học chuyển đổi số: từ sử dụng Zalo, Facebook bán hàng đến xây dựng nội dung lên bài từng tuần, từng tháng, quản lý dữ liệu khách hàng...

Chia sẻ về thời điểm đầu tiên, ông Vũ Hải Phong - Đại diện KisStartup, đơn vị hỗ trợ công nghệ cho dự án kể lại: “Ban đầu đúng là có nhiều khó khăn, nhất là khả năng tiếp cận công nghệ tương đối hạn chế. Bởi ở đây không thể có nền tảng hạ tầng kỹ thuật số tốt như ở thành phố. Thứ hai, một bộ phận người dân vẫn gặp khó khăn trong việc nói và viết, giao tiếp ngôn ngữ nên lúc đầu cũng phải cầm tay chỉ việc, hướng dẫn từng thao tác đầu tiên, các công cụ rất cụ thể”.

Sau không ít khó khăn, bỡ ngỡ thậm chí nghi ngờ về tính hiệu quả, Hợp tác xã Mường Hoa từ 9 thành viên ban đầu nay đã phát triển rộng khắp với hơn 300 thành viên, tạo việc làm cho hơn 200 phụ nữ địa phương, được chia thành nhiều nhóm trải nghiệm văn hoá các dân tộc khác nhau như: dệt thổ cẩm, thêu, nhuộm vải, vẽ hoa văn sáp ong, ẩm thực, homestay… Chị Sùng Thị Lan còn mạnh dạn tiếp cận khách hàng mới bằng nội dung tiếng Anh, chụp lookbook đơn giản và kể câu chuyện theo hướng bền vững. Kênh trực tuyến nhanh chóng giúp chị kết nối với các nhà thiết kế ở Hà Nội, TP.HCM và cả cộng đồng người Việt tại nước ngoài, tạo nên nguồn thu ổn định.

Đây có thể nói chính là thành quả của Dự án Tăng cường Hệ sinh thái Chuyển đổi số (IDAP) - 1 trong 28 Tiểu dự án của Chương trình GREAT: Dự án Thúc đẩy bình đẳng giới thông qua nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp và phát triển du lịch do chính phủ Australia hỗ trợ. Chương trình GREAT với ngân sách 67,4 triệu AUD là quan hệ đối tác giữa UBND tỉnh Lào Cai và Sơn La với Chính phủ Australia, nhằm hỗ trợ nâng cao quyền năng kinh tế và vai trò lãnh đạo của phụ nữ dân tộc thiểu số tại hai tỉnh này trong 2 giai đoạn: Giai đoạn 1 (2017-2022) và Giai đoạn 2 (2022-2027).

Bà Vũ Quỳnh Anh - Phó Trưởng nhóm dự án GREAT cho biết, Tiểu dự án Tăng cường Hệ sinh thái Chuyển đổi số (IDAP) bắt đầu từ năm 2021, giai đoạn 1 triển khai ngay khi dịch Covid-19 bắt đầu diễn ra, với mục tiêu hỗ trợ cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp do phụ nữ quản lý, điều hành vượt qua khó khăn. Giai đoạn đó chủ yếu tập trung vào việc cung cấp một số công cụ số để các doanh nghiệp có thể làm quảng cáo online, marketing trực tuyến, tiếp cận thêm thị trường, đa dạng hoá sản phẩm. 

Theo bà Vũ Quỳnh Anh, tiếp theo đang là giai đoạn 2 với mục tiêu bền vững hơn: “Giai đoạn 2 của dự án bắt đầu từ tháng 10/2024 và sẽ kéo dài đến tháng 3/2027, với mục tiêu được mở rộng hơn, thay vì chỉ tăng cường năng lực chuyển đổi số cho doanh nghiệp mà còn tập trung vào xây dựng hệ sinh thái số, để làm sao các doanh nghiệp khi có nhu cầu có thể tiếp cận được các đơn vị cung cấp các nguồn nhân lực có kỹ năng để có thể vận hành các công cụ như quản lý tài chính, nhân sự giúp cho các doanh nghiệp có thể chuyển đổi số, cũng như tiếp cận các tư vấn có thể là cá nhân hoặc tổ chức tại địa phương và bên ngoài để thực hiện chuyển đổi số thuận lợi với chi phí hợp lý hơn”.

Đến nay, dự án được đánh giá đã phát huy được các thế mạnh văn hoá của các dân tộc ở địa phương, phát triển các tour trải nghiệm, kể các câu chuyện văn hoá một cách hấp dẫn; nhờ vậy định vị giá trị các sản phẩm tour trải nghiệm chất lượng, nâng cao thu nhập, số hoá các quy trình, giúp phụ nữ dân tộc thiểu số tiếp cận các mô hình mới như nông nghiệp thông minh, chuyển đổi số gắn với phát triển du lịch, chuyển đổi tư duy gắn với các xu hướng mới.

Nhấn mạnh ưu tiên bình đẳng giới và hòa nhập trong quan hệ đối tác phát triển với Việt Nam, Đại sứ Australia tại Việt Nam Gillian Bird khẳng định, “khi tất cả đều có thể phát huy hết tiềm năng của mình, nền kinh tế sẽ phát triển và đất nước sẽ thịnh vượng”. Trong đó, GREAT - Chương trình đối tác bình đẳng hàng đầu của Australia, không chỉ hỗ trợ phụ nữ xây dựng doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp và du lịch, mà còn nỗ lực thay đổi môi trường kinh doanh và chính sách để trao quyền kinh tế cho phụ nữ một cách bền vững. Theo Đại sứ Gillian Bird, những câu chuyện như của chị Sùng Thị Lan - Giám đốc Hợp tác xã Mường Hoa đã và đang truyền cảm hứng mạnh mẽ, khi không chỉ tạo nên thành công cho chính mình mà còn hỗ trợ hàng trăm hộ gia đình khác được đổi thay, hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn!./.

Phương Hoa